Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri’nin İran’a ilişkin raporunu, İran Hakkında BM Özel Raportörü ve BM Bağımsız Veri Toplama Misyonu’nun 30 Ekim 2025’te BM Genel Kurulu’nun Üçüncü Komitesi’ne sunması bekleniyor. Bu sunumlar öncesinde açıklama yapan Uluslararası Af Örgütü Orta Doğu ve Kuzey Afrika Bölgesel Direktör Yardımcısı Hussein Baoumi, İran’daki infaz oranlarının “şok edici düzeyde arttığını” söyledi.
“GÜNDE ORTALAMA DÖRT KİŞİ İNFAZ EDİLİYOR”
Baoumi açıklamasında şu ifadeleri kullandı:
“BM üye devletleri, İran yetkililerinin şok edici infaz dalgasıyla, bu durumun gerektirdiği ivedilikle yüzleşmelidir. 2025 yılının başından bu yana İran’da günde ortalama dört kişi olmak üzere 1000’den fazla insan infaz edildi. 2022 yılındaki ‘Kadın, Yaşam, Özgürlük’ protestolarından bugüne, yetkililer ölüm cezasını halk arasında korku yaymak, muhalefeti bastırmak ve ötekileştirilen toplulukları cezalandırmak için gitgide araçsallaştırdı. Bu yıl infazlar, 1989’dan beri görülmemiş boyutlara ulaştı.”
Baoumi, uyuşturucu bağlantılı suçlarda ölüm cezasının uygulanmasının “uluslararası hukuka aykırı biçimde” sürdüğünü ve infazların “işkence ve zorla itiraf” yöntemlerinin ardından geldiğini söyledi:
“Ölüm cezasının, İran’ın uluslararası hukuk kapsamındaki yükümlülüklerine aykırı olarak uyuşturucuyla bağlantılı suçlar için kullanılması korkunç bir hızla devam ediyor. İnfazlar, yaygın işkence ve zorla ‘itiraf’ ettirme uygulamalarıyla birlikte, kapalı kapılar ardında görülen tamamen haksız yargılamaların ardından gerçekleştiriliyor.”
“YÜZLERCE AİLE YAS TUTARKEN BU OLAĞAN SAYILMAMALI”
Af Örgütü yetkilisi, İran yönetiminin infazları “normalleştirmeye çalıştığını” belirterek, bu durumun toplum üzerinde derin bir travma yarattığını ifade etti:
“İran yetkilileri yıllardır, her yıl yüzlerce kişinin infaz edilmesini normalleştirmeye çalışmaktadır; ancak yüzlerce aile yakınlarının yasını tutarken ve ölüm cezasına çarptırılmış daha binlerce kişinin hayatı risk altındayken, yaşam hakkına yönelik bu akıl dışı saldırı olağan bir şeymiş gibi karşılanmamalıdır. İran’ın kendi karanlık sicili açısından bile bu, ciddi ve eşgüdümlü uluslararası müdahale gerektiren korkunç bir dönemdir.”
“DEVLETLER İNFAZLARIN DURDURULMASINI TALEP ETMELİ”
Baoumi, BM üyesi devletleri İran’daki infazlara karşı açık bir tutum almaya çağırdı:
“BM üye devletlerini acilen, Üçüncü Komite’nin İran Konulu İnteraktif Diyalog toplantısında sözlü açıklamalar da dahil konuyu gündeme getirmeye çağırıyoruz. Devletler, İran yetkililerinden tüm infazların acilen durdurulmasını, haksız yargılamaların ardından verilen ölüm cezalarının bozulmasını, uyuşturucuyla mücadele yasalarının ölümcül hükümlerinin yürürlükten kaldırılmasını ve ölüm cezası tamamen kaldırılıncaya dek infaz erteleme yasası çıkarılmasını talep etmelidir.”
Baoumi ayrıca, BM Uyuşturucu ve Suç Ofisi (UNODC) ile BM Uyuşturucu Kontrol Kurulu’na (INCB) da çağrıda bulunarak, İran’ın uyuşturucu politikalarının “insan haklarına uygun hale getirilmesi” için baskı yapılmasını istedi.
“EVRENSEL YARGI YETKİSİ İŞLETİLMELİ”
Af Örgütü yetkilisi, İran’da işlenen ağır insan hakları ihlalleri nedeniyle uluslararası yargı mekanizmalarının devreye alınması gerektiğini de vurguladı:
“Ayrıca İran’da ciddi insan hakları ihlalleriyle ilgili hüküm süren sistematik cezasızlık göz önüne alındığında devletleri, evrensel yargı yetkisi uyarınca İran’da işlenen işkence ve diğer uluslararası hukuk suçlarına ilişkin ceza soruşturmaları başlatarak, cezai sorumluluk taşıdığı yönünde aleyhinde deliller bulunan yetkililer hakkında yakalama kararı çıkarmak da dahil hesap verebilirlik mekanizmalarını işletmeye çağırıyoruz.”
İRAN’DA ÖLÜM CEZALARI SİSTEMATİK HALE GELDİ
Uluslararası Af Örgütü’nün verilerine göre, İran’da infaz edilme riski altında olan binlerce kişi arasında uyuşturucu suçlarından hüküm giyenler ve siyasi nitelikli davalarda “Allah’a düşmanlık” veya “dünyada yozlaşmayı yaymak” suçlarından idam cezası alanlar bulunuyor.
İnfazlar çoğunlukla bağımsızlığı tartışmalı Devrim Mahkemeleri tarafından, kapalı duruşmalar sonucunda veriliyor. Örgüt, bu mahkemelerin istihbarat birimleriyle işbirliği içinde çalıştığını ve adil yargılanma ilkelerinin sistematik biçimde ihlal edildiğini belirtiyor.
Afganlar, Ahvaz Arapları, Beluciler ve Kürtler gibi düşük gelirli ve ezilen toplulukların infazlardan orantısız biçimde etkilendiği bildiriliyor.
AF ÖRGÜTÜ: ÖLÜM CEZASI EN ACIMASIZ CEZA BİÇİMİDİR
Uluslararası Af Örgütü, tüm koşullarda ölüm cezasına karşı olduklarını yineliyor. Açıklamada şu görüşe yer verildi:
“Uluslararası Af Örgütü, kimin suçlandığı, suçun niteliği veya koşulları, suçlu ya da masum olma veya infaz yöntemi her ne olursa olsun istisnasız tüm davalarda ölüm cezasına karşı çıkmaktadır. Ölüm cezası, en temel insan hakkı olan yaşam hakkının ihlalidir. En acımasız, insanlık dışı ve alçaltıcı cezadır.”
Örgüt, İran’da infaz riski altındaki kişileri savunmak için yürüttüğü kampanyaya kamuoyunun desteğini isterken, “Acil Eylem” imza kampanyasına katılım çağrısı yaptı.
