Oraj çoğunlukla şimşek ve gök gürültüsü ile yağmur veya dolu eşliğinde görülen bir hava olayıdır. Meteorolojide İngilizce 'thunderstorm' kavramından oluşturulmuş TS kısaltması ile gösterilir. İşte, Türkiye'de meydana gelen orajlar...
Oraja, kümülonimbüs bulutları neden olur. Genellikle güçlü rüzgarlar ve şiddetli yağmur eşlik eder. Bazı durumlarda kar veya dolunun da eşlik ettiği görülebilir. Yağışsız orajlarda ise hiç yağış görülmez. Doluya sebep olan orajlar dolu fırtınası olarak da adlandırılır.
ORAJ NE DEMEK?
Oraj genellikle, sert rüzgarlar, sağanak yağmur, dolu, şimşek ve yıldırımlardan oluşan hava cephesidir. Hızlı gelişir ve kısa süreli etki gösterir. En fazla iki saat etkisi görülür. Kısa süreli fırtına olrak bilinir ama etkisi çok şiddetli olabilir.
Oraj, kümülüs bulutlarının, kümülümbüs (cumulonimbus) bulutlarına dönüşmesi ile oluşur. Genelde alçak basınç merkezlerinde yani yukarı yönlü hava hareketi ile oluşurlar.
ORAJ NASIL MEYDANA GELİR?
Oraj genellikle, kararsız hava özellikleri taşıyan bir günde kümülümbüs bulutlarının gelişmesiyle oluşur. Kümülümbüs bulutları, alçak basınç cephelerinde termik etkler ile oluşur ve yukarıya doğru bir hava hareketi sonucu oluşurlar. Yani ısınan havanın yükselmesi ve nem yüklenmesiyle başlarlar.
Genellikle oraj oluşumu yaz aylarında ve bahar aylarında ısınan hava sonucu gelişir. Kümülümbüs bulutları gelişmesi sonucunda oluşur. Bulut, dikine yükselirken, yer yüzünden gelen farklı elektrik yüklü tanecikleri de buluta taşır. Bulut, geliştikçe gelişir ve bulutun tabanı iyice yoğunlaşmaya başlar. Kümülünimbüs bulutlarının üstü pamuk gibi beyaz görünürken, alt kısımları çok koyu görünürler.
Çok büyük olasılıkla oraj oluşumu için bulut oluşumu gündüz saatlerinde meydana gelir. Akşamüstü ve akşam saatlerinde bulut artık gelişmesini tamamlar ve oraj meydana getirir. Eğer bulut çok fazla büyürse süper hücreye de dönüşebilir. Eğer kümülümbüs bulutu havanın kararmasına rağmen gözden kaybolmadıysa, o gece çok büyük olasılıkla şimşekli hava ve hamleli sert rüzgarlar üretecektir.
ORAJIN ETKİLERİ NELER?
Oraj öncelikle sert bir rüzgar ile yaklaşır. Altı siyah görünen bulutların yaklaştığı da görülür. Bunu şimşek, dolu veya aniden bastıran sağanak yağmur takip eder. Bazı orajlarda yağış gözlenmez. Sadece rüzgar veya şimşek görülebilir. Bazı orajlarda ise çok büyük dolu taneleri oluşabilir ve çevreye zarar verebilir.
Orajların hepsi, yapıları gereği şimşekli ve yıldırımlı hava üretir. O yüzden tüm orajlarda elektriksel hava koşulları için önlem almak gerekir. Orajlar özellikle yaz aylarında ve mevsim geçişlerinde oluşur.
ORAJIN OLUŞMASINA YARDIMCI ETKİLER
* Havada yoğun bir kararsızlık olmalı
* Çok yüksek nem oranı olması.
* Soğuk bir cephenin, sıcak cephe içine girmesi.
* Yukarı yönlü bir hava hareket olması (alçak basınç sistemi)
* Hava kütlesini yukarıya zorlayan bir dağ olabilir.
* Yer yüzündeki havanın iyice ısınması ve bulutun gelişmesi
TÜRKİYE'DE YAŞANAN ORAJLAR
yüzyıllardır ülkemiz topraklarında gözlemlenmektedir. Ama son yıllarda orajların şiddetlendiğini ve çevreye zararlar verdiğini görmekteyiz. Özellikle mayıs-eylül ayları arasında görülmeleri daha sıktır. Haziran ayında orajların oluşumu daha fazladır. Yapısı gereği, akşamüstü saatleri
18 Haziran 2014 saat 16.30: İstanbul'un Tuzla ilçesinde hortum meydana gelmiş, bir çok bölgeye hasar vermiştir. Hortum sırasında dolu yağışı görülmüştür.
03 Haziran 2017 saat 19.30: Bursa'da şimşekli sağanak yağmur sonucunda bir çok yeri su bastı, ulaşım aksadı.
27 Temmuz 2017 saat 17.00: İstanbul'daki şiddetli dolu yağışı ve fırtına nedeniyle meydana gelen oraj, küçük bir süper hücreye dönüşmüştür. Oldukça büyük dolu taneleri yağmıştır. Özellikle Avrupa Yakası ve boğaz çevresi etkilenmiştir. Evlerin camları kırılmış, 80 bin araçta hasar meydana gelmiştir. Bazı bölgelerde su baskınları yaşanmıştır.
