ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA), Güneş Sistemi'nin ötesinde varlığı doğrulanmış gezegen sayısının 6 bine ulaştığını duyurdu. Bu gelişmenin, insanlığın evrendeki yerini anlama çabasında önemli bir bilimsel eşik olduğu belirtildi.
NASA tarafından yapılan açıklamada, insanlığın ötegezegen keşif yolculuğunun tarihsel süreci de özetlendi. Bu kozmik serüvenin, 1992 yılında bir pulsarın (hızla dönen nötron yıldızı) yörüngesinde şaşırtıcı bir şekilde tespit edilen iki gezegenle başladığı hatırlatıldı. Asıl dönüm noktası ise 1995 yılında, Güneş benzeri bir ana dizi yıldızının etrafında dönen ilk ötegezegenin bulunmasıyla yaşandı.
Bu ilk keşiflerin ardından, özellikle NASA'nın Kepler ve TESS gibi uzay teleskopu misyonlarının devreye girmesiyle ötegezegen avının ivme kazandığı kaydedildi. Kepler Uzay Teleskobu, 2015 yılında 1000'inci ötegezegen keşfini doğrularken, 2016'da sadece bir yıl içinde yaklaşık 1500 yeni gezegenin doğrulanmasıyla adeta bir rekor kırıldı. Mart 2022'de 5 bin sayısına ulaşan ötegezegen envanteri, yaklaşık iki buçuk yıl sonra 6 bin barajını da aşarak bilim dünyası için yeni bir kilometre taşı oldu.
KEŞFEDİLEN DÜNYALAR BİZİMKİNE PEK BENZEMİYOR
Açıklamada en çok vurgulanan noktalardan biri, keşfedilen bu 6 bin ötegezegenin büyük bir bölümünün Güneş Sistemi'ndeki komşularımızla hiçbir benzerlik göstermemesi oldu. Bunlar arasında, yıldızlarına çok yakın yörüngede dönen ve bu nedenle yüzey sıcaklıkları aşırı derecede yüksek olan "Sıcak Jüpiterler", bir yılın sadece birkaç saat sürdüğü ultra kısa dönemli gezegenler ve bir yüzü sürekli yıldızına dönük olan "gelgit kilitli" dünyaların öne çıkan egzotik örnekler olduğu bildirildi.
NASA, bu gezegenlerdeki koşulların hayal gücünü zorladığını belirtti. Bazı ötegezegenlerde aşırı sıcaklık ve ezici basınç koşullarının hüküm sürdüğü, bazılarının atmosferinde demir yağmurlarının görülebileceği, bazılarının ise yüzeyinin tamamen okyanuslarla kaplı olabileceği aktarıldı.
GEZEGEN AVCILARININ YÖNTEMLERİ: EN BAŞARILISI "GEÇİŞ YÖNTEMİ"
NASA'nın aktardığı bilgilere göre, bu 6 bin gezegenin büyük çoğunluğu iki temel yöntemle tespit edildi. Bunlardan en verimlisi olan "geçiş yöntemi", bir gezegenin yıldızının önünden geçerken yıldız ışığında yarattığı anlık ve küçük karartıları ölçmeye dayanıyor. Bugüne kadar yapılan yaklaşık 4 bin 500 keşif, bu hassas yöntem sayesinde gerçekleştirildi.
İkinci en yaygın yöntem olan "radyal hız" ise bir gezegenin kütleçekiminin, yörüngesinde döndüğü yıldızda yarattığı hafif yalpalamaları, yıldızın ışığındaki değişimlerden tespit ediyor. Bu yöntemle de bugüne kadar 1140'tan fazla ötegezegenin varlığı ortaya çıkarıldı.
Doğrudan görüntüleme yönteminin ise bir yıldızın parlak ışığı yanında sönük kalan bir gezegeni görmenin zorluğu nedeniyle çok nadir kullanıldığı ve bu yolla 100'den az gezegenin gözlemlenebildiği kaydedildi. NASA ayrıca, bir "aday gezegenin" varlığının doğrulanmasının, farklı teleskoplarla yapılan takip gözlemleri gerektiren uzun ve titiz bir süreç olduğunun altını çizdi.
