Asım Gültekin
Kısmak ile sıkmanın farkına giriş
Kısmak” kelimesinin “kısa” ile aynı kökten olduğunu biliyoruz. Kısmanın sonundaki “s” harfini kaldırıp yerine başka sesli harfler koyalım:...
Dilimin döndüğü kadar
Dilimiz dönüyor şükür. Dilimizin dönmesinin güzelliğinin, muhteşemliğinin ne kadar farkındasın?Dilimizin dönmesi ile ilimizin önmesinin arasındaki...
Dillerin birbirinden üstünlüğü nasıl ölçülür?
Ölçülemez diyerek başlamak istiyorum cümleye. Kim ki dil denilen Allah ikramı mucizenin ne kadar kıymetli bir ikram olduğunu kavramak istemiyorsa...
Yaprak yapışır
Yaprak neyin nesidir, yaprağa niçin yaprak diyoruz? Bu kelimeyi biraz daha iyi algılamak için yapışmak kelimesini de düşünmenizi sizlerden rica...
Sistem muhalifi ezgiler hiç yok olmayacak!
28 Şubat akşamı Cemal Reşit Rey Konser Salonunda idim. İz Bırakan Ezgiler isimli konser için orada idim. Hem de heyecanla. Türk müziğinde son...
Su sürükler
Buyurmak ve duymaktan suya kadar geldik. Buyurmanın bizi suya kadar getireceğini başta ben de hiç tahmin etmiş değildim. Yüzyıllar önce Türkçe...
Buyur etmenin suyunca gidelim
Duymanın neyin nesi olduğunu biraz daha görebilmek için “buyurmak” kelimesini de hesaba katmak gerekiyor. Hesaba katmak gerekiyor diyorum zira...
Duymak ile işitmenin farkı ne?
Bu çözülmesi zor bir soru. Duymak kelimesini çözmek o kadar da zor değil esasen. Hangi esasen? Neye esasen? Kökses teorisi esaslarına esasen. Esas...
Kur’an Türkçesi, Kur’an harfleri ile Türkçe
Geçen haftaki yazımızda kullandığımız Kur’an Türkçesi ifademi Arapçayı savunmak zannedenler olduğunu gördüm.Tek kişiye tapınmacı eğitim...
Liselerde Osmanlıca çok geç!
Osmanlıca derslerinin okullarda lüzumuna dair gündemde pek bir talep yok. Neden yok? Çünkü liselere Osmanlı Türkçesi dedikleri ders seçmeli olarak...
Sarı her tarafı sarar!
Saltukname’den Sarı Saltık’ın Endülüs macerasını okumaya devam edeceğim ama önce sarı kelimesi neyin nesi, onu bir görmeye çalışalım....
Sarı Saltık’ın görklü izinde
Bugün şöyle güzel, görklü bir kitabı elimize alalım. Öyle güzel ki 550 yaşına yaklaşmış olan kitap diriliğini, tazeliğini sürdürüyor....
Tecvitte hata olmaz!
Teşbihte hata olmaz demişler. Bu cümleyi geçen gün lise 1’e giden oğlum, edebiyat yazılısına hazırlandığı gece, edebi sanatları çalışırken...
Kelime Ağacı yıkılmaz!
TRT Radyo 1’de iki yıldır yayınlanmakta olan Kelime Ağacı programımız 31 Aralık Pazartesi günü son bölümü ile yayın dünyasına, şimdilik,...
Göl nasıl çölleşerek ölür
"Ölmek” ile “bölmek”, “döl”, “gölge”, “köle” hatta “höl” kelimelerinin aynı kökten geldiğini düşünmek ancak ve ancak...
Ölmek bizi böler mi?
Ölmek kelimesini oluşturan seslerde nasıl bir anlam var? Bu sorunun peşine düşmenin ölüm kavramının peşine düşmekten daha zorlu bir yoklama...
Mutluluğun peşinde koşarmen
Mutlu kelimesinin ‘m’si kelimenin kökündeki ut’un başına geldiğinde kelimeye nasıl bir anlam katıyor olmalı? Bunun verilebilecek makul cevabını...
Kutlu mutlu ama putlu değil!
Kutsal kelimesindeki seslerin bize ne anlattığını görmeye çalışacak olursak, evvela kelimedeki “sal” ekinin Türkçe bir ek olmayışına takılmadan,...
Uğur kimi ‘kut sahibi’ yapar kimi uğru?
Kutlu kelimesini irdelerken Dil Evi Etimoloji Topluluğumuzdan Volkan Yahşi’nin çeşitli mecralarda kelimeyi tartışmaya açması ve Ankara’da ODTÜ...
Kutsal Emanetler ve Kabe kutsal mı?
Diyanet İşleri Başkanlığı bile pervasızca kullanıyor kutsal kelimesini. Gazeteler, televizyon kanalları zaten dikkat edebilecek durumda değil....
Köktendilci miyim köktendinci miyim
Şair Ahmet Murat’ın Hikayem Ne Tuhaftır ismini verdiği bir kitabı var. Benim hikayem bilmiyorum tuhaf mıdır ama hikayem her ne idiyse, ne ise...
And içmek kan içmek mi?
And” kelimesi Tarama Sözlüğünde nasıl geçmiş, bakacak idik. 13. yüzyılda Şeyyat Hamza’nın Yusuf İle Zeliha’sında “Kardaşları çünkü...
Hangi metinlerden bir and oluşturulabilir?
Memlekette ulusalcı Kemalistlerin birkaç haftadır coşup durduğu ant meselesi ile ilgili tavrımı sayın Başkan Tayyip Erdoğan’dan önce geçen...
Mevlam neylerse görklü eyler
“Görükmek” ile “gözükmek” kelimeleri arasında sadece bir ses farklı. Bazı okurlarımız “görünmek” ve “gözükmek”ten “görünmek”i...
Görünür mü ki ‘n’nin yapıp ettikleri
“Görünmek” kelimesi ile “gözükmek” kelimesinin farklarını irdelemeye çalışıyoruz. Görünmekteki “n” sesine Yunus Emre’de nesne...
Kara görünür mü gözükür mü?
Kara göründü mü deriz, gözüktü mü deriz? İhsan Toy Ağabey bunu sorduğunda biraz düşündüm. “Gör” ve “göz” arasındaki ilişkinin...
İncitmeye düşkünlerin ocağına incir ağacı
İncire taktık kafayı gidiyoruz ama artık bir dur demek lazım. İncirle ilgili üç yazıyı yazdıktan sonra farklı farklı tepkiler aldım. Birkaç...
İncir mi incimez mi?
İncirin Türkçe olma ihtimalinin hiç de az olmadığını geçen hafta dile getirmiştim. İncirde nasıl bir anlam bulunduğunu biraz irdelemeye çalışmıştım....
Dilde ‘incir’e saygısızlık etmek caiz mi?
Kaynaklar incirin Farsça olduğunu söylüyorlar. Türkçe olduğunu iddia eden görebildiğim kadarıyla yok. Yani bu yazı yazılana kadar. Ben de tam...
İncire dayanamam!
Ben inciri çok severim. Sene içerisinde incir zamanının gelmesini iple çekerim. Çamlıca’da oturuyorum. Büyük Çamlıca’ya yakın. Buralar...
Benimle senin ne farkımız var
"Ense” kelimesini irdeliyorduk. Ense kelimesinin kökündeki “en” sesi bizi “ben”, “sen” ve “geniş” kelimelerindeki “en” köküne...
Ense kökünü bir görelim beyfendi
Ense kelimesi nasıl oluşmuş, nasıl kurulmuş? Nasıl bir anlama geliyor Türkçede? “Ense kökü” diye bir tabir dilimizde yaygın. “Ense kökünü...
Yılanların yığıldığı yerde yılmamalı!
Yılan neden yılan? Benim kanaatim yılan yığılı bir yapısı olmasından, kemiksiz yapıya sahip olmasından dolayı, yığılmış bir şekilde...
Şu evren nasıl bir yılandır ki yutar, yutar
Evren için ne diyor sözlüklerimiz? Kainat, kozmos, gökkubbe. Beklenen şey diye bir anlam veren de olmuş. Fakat eski eserlere baktığımızda yılan...
Çocuklar öldürülmesin artık!
Başımızda 50 yıldır sınav diye bir kelime var. Hepimiz zorunlu olarak okul denilen mekanlara gönderildik çocukluğumuzda, gençliğimizde. 81 Eylülünde...
Karşıdan baktım kelebek!
Şebinkarahisar ve Giresun çevresinde “eldeç” diye bir kelimemiz varmış. Bulgur dövmekte kullanılan taş veya ağaçtan yapılmış dibek tokmağına...
Seslerin yürüyüşünü duyuyor musun?
El kelimesinden türeyen neler var Türkçemizde, bunları görmeye çalışıyoruz bir süredir. Eldiven için “elçek” kelimesinin kullanıldığını...
Bir elin başına neler gelebilir bakmadan
“Elavı” diye bir kelime Ordu çevresinde el yordamı anlamında kullanılan bir kelime. El yordamı hangi yörenin kelimesi, Tarama ve Derleme Sözlüklerinden...
Elimizdeki Türkçe
Türkçede el kelimesinden ne gibi kelimeler türemiş, hangi kelimelerimiz el ile başlıyor bunu biraz görmeye çalışmak istiyorum. Yaşar Çağbayır’ın...
Her kelimeyi çekip çevirmek öyle kolay mı?
Bitirmek ve bitişmek kelimeleri arasındaki anlam farklılaşma ilişkisini düşünmüş olmasak da, böyle bir ilişkiyi düşünmek aklımıza hemen...
Nereye gitti o sevdiklerimiz?
Bitmek gitmek yitmek kelimelerindeki “it” kökü itmek ile alakalı olmalı. Gitme eylemini ifa eden birisi yani giden birisi nasıl bir itme eylemi...
Ramazan bitti gitti ama yitmedi!
Bitti ve gitti Ramazan. Mevlana İdris Ağabey güzel ay Ramazan’ın son gecesi “Gitti işte” yazan bir twit attı. Ardından ressam Nuray Yüksel...
Elmayı bir ele alalım
Elmaya niçin “elma” diyoruz veya “almıla”, “alma” diyoruz? Elma nereden geliyor meselesini irdeledik şimdiye kadar ama niçin elma elma,...
Elmanın manasını ekşitmeden
“Elma” kelimesini irdeleyelim bir bakalım. Elma Türkçe bir kelime mi? Türkçe ise manası ne? Neden kelimeyi “elma” olarak telaffuz ediyoruz?...
Sözlük özgürlüktür!
İstanbul Milli Eğitim Müdürlüğü 2017-2018 Eğitim Öğretim yılında güzel, farklı, faydalı bir çalışma başlattı. Sözlük Özgürlüktür...
Sizi biraz dolaştırayım
Dolanmak kelimesi bana ilginç gelen kelimelerimizden birisi. “Sana hangi kelime ilginç gelmiyor ki Asım Efendi?” diyecek olsanız diyecek bir şey...
Ülkeler üleştirmek caiz mi
"Ül" kökünde nasıl bir anlam veya anlam yoğunluğu olabilir, bunu anlamaya çalışıyoruz. Sivri veya dizi dizi olan bir kısım nesneler için “ül”...
Gülmeden önce bir dur!
Bugün istiyorum ki önceden hakkında hiçbir bağlantı kuramadığım bir kök üzerinde durayım. Ül kökü üzerinde durmak istiyorum. Ül’ü gündemime...
