TÜİK mart ayı dış ticaret verilerini açıkladıktan sonra Ticaret Bakanlığı da nisan ayı verilerini yayınladı. Gelin beraberce bakalım.

Yıllık ithalat mayıs 2023’de 376,4 milyar dolardan nisan 2024’de 350.7 milyar dolara düştü. İthalattaki düşüş 25,7 milyar dolar ile yüzde 6,8 oranına karşılık geliyor. Aynı dönemde ihracat ise 254,1 milyar dolardan 257,6 milyar dolara yükseldi. İhracat artışı ise 3,5 milyar dolar ile yüzde 1,4 oranında gerçekleşmiş oldu.

Dış ticaret açığı Mayıs 2023’de -122.2 milyar dolara kadar çıkmıştı. Mart ayında -91,9 milyar dolara kadar gerileyen açık, nisan ayında yeniden -93,0 milyar dolara çıktı. Böylece Mayıs 2023’den nisan 2024’e dış açıkta +29,2 milyar dolarlık iyileşme sağlandı.

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek başta olmak üzere bir kısım analistler işte bu rakamlar etrafında dönüp dolaşıp muhteşem başarıdan bahsediyor.

Ve program çok başarılıymış gibi biri durum oluşturuluyor.

Gelin biz dış ticarete biraz daha detayla bakalım:

İlk şok: İthalatta 25,7 milyar dolar düşüş var dedik ya, işte o düşüşün tamamından fazlası enerji ve altın ticaretinden geliyor. Şöyle ki, yıllık enerji ithalatı 88,3 milyar dolardan 65,8 milyar dolara düşerek 22,5 milyar dolarlık iyileşme gösterdi. Keza aynı şekilde yıllık altın ithalatımızın da 34,5 milyar dolardan 29,1 milyar dolara düşerek 5,4 milyar dolarlık iyileşme gösterdiğini görüyoruz. Böylece altın ve enerji dışında ithalatta düzelmeyi bırakın, tersine 2,2 milyar dolarlık, yani yüzde 0,9 düzeyinde bir bozulma bile yaşanmış oldu.

Gelelim ihracat tarafına: Üstte ihracatın 3,5 milyar dolar arttığını ve bunun da yüzde 1,4 iyileşmeye işaret ettiğini verdik ya… Alt durum hiç öyle değil. İhracattaki artışın da tamamından fazlası altın ve enerji ihracatından geliyor (Özellikle altın). Enerji ihracatı 1,6 milyar dolar ve altın ihracatı da 3,1 milyar dolar artarak toplam 4,7 milyar dolarlık iyileşmeyi gösteriyor. Böylece ihracat tarafında da altın ve enerjiyi çıkarttığımızda bırakın iyileşmeyi, tersine -1,2 milyar dolarlık bozulmayı görüyoruz.

Şöyle özet versem acaba daha rahat izah etmiş olur muyum: Mayıs 2023’de -122,2 milyar dolara kadar çıkan dış açıkta +29,2 dolarlık iyileşme oldu. Ama bu iyileşmenin tamamından fazlası altın ve enerji ticaretinden geldi. Altın ve enerji hariç tutulduğunda yıllık dış ticaret dengesi 3,4 milyar dolar (%12,9) daha da bozulmuş oldu.

***

Yazının bu bölümüne kadar adeta rakamlara boğulmuş durumdayız. İşin özeti şudur: Altın ve enerji hariç tutulduğunda dış ticaretimizde bir iyileşme yaşanmamıştır.

Hatta tüketim malı ithalatı Cumhuriyet tarihinde ilk kez 50 milyar dolarlık sınırı bile aşmıştır. Oysa Mayıs 2023’de yıllık tüketim malı ithalatımız 37,8 milyar dolardı.

Dış ticarette altın ve enerjiyi neden hariç tutarak analiz ediyoruz? Çünkü bu ürünler ekonomik aktivite dışı ürünlerdir. Ekonomik aktiviteyi daha iyi anlamamız için bu iki ürünü dışarıda tutarak anlamaya çalışıyoruz.

***

Uyguladığımız ekonomi programının ana amacı dış dengeyi sağlayarak Türkiye’nin döviz ihtiyacını karşılamaktı. Döviz ihtiyacını gidermenin bir yolu ihtiyaç oranını azaltmak ise bu noktada sürdürülebilir bir başarı henüz hiç yok. Tersine aylık tüketim malı ithalatı 4,8 milyar dolar gibi muazzam bir rakama ulaşmıştır. Başarının sadece ve sadece tek kaynağı küresel enerji fiyatlarındaki düşüşün verdiği imkandır. Ve de altın ticareti.

Döviz ihtiyacında ülkeye gelen dövizi artırmada ise şimdilik sadece finansal yatırımlardan sınırlı bir akış var. O da henüz gider kısılamadığı için kalıcı başarıyı sağlamaktan çok uzak.

O nedenle sorunu yine tekrar edeceğim: Maalesef kapsamlı bir program uygulayamıyoruz ve kalıcı iyileşme için daha sert önlemlere ihtiyaç duyacağız. Ve büyük yük yine maalesef ki alt gelir gruplarının üstüne kalacak.

Frenler tutmaz ise hızla Arjantin (eski) olabiliriz. Kısır döngüye girmemek için daha sert ve daha kapsayıcı önlemler gerekiyor. Veriler henüz iyi değil ve bu durum bizi kurtarmaz.