Rusya ile aramıza deniz altından Mavi Akım’dan sonra yeni bir doğalgaz boru hattı döşedik. Adını Türk Akımı koyduk ama plana göre Rusya bizim üzerimizden Avrupa’ya da gaz satacak.
Şimdilik boruların yarısını döşeyerek gaz doldurmaya bile başladık. Avrupa kısmı kısmetse ilerleyen dönemlerde döşenecek.
Toplam kapasite 31,5 milyar m3 deniliyor. Şimdilik bize düşen kısım olarak 15,5 milyar m3’lük ilk boru çalışacak.
Bildiğiniz gibi Rusya ile aramızda karasal olarak, Balkanlar üzerinden de bir boru hattı işlemektedir.
* * *
2018 yılında toplam doğalgaz ithalatımız 50,4 milyar m3 (2017 55,3 milyar m3) oldu. 2018 yılında doğalgaz ithalatımızın 23,6 milyar m3 kısmını Rusya’dan temin ettik. (İran 7,9, Azerbaycan 7,5, Cezayir 4,5 milyar m3)
2018 yılında ithal edilen 50,4 milyar m3 gazın 39,03 milyar m3’ü de boru hatları üzerinden karşılanmıştır. 11,33 milyar m3 ise LNG olarak sıvılaştırılmış gaz olarak satın alınmıştır. BOTAŞ ise bu gaz alımının içinde 42,63 milyar m3 ile ilk sırada ithalatçı konumundadır.
* * *
Şimdi rakamların dilini biraz açalım.
2018 yılında GSYH hesabında yılın ortalama dolar/lira kuru 4,72 olarak alınmıştı. BOTAŞ 2018 yılında 51.07 milyar liralık doğalgaz satışı gerçekleştiriyor. Ortalama dolar kuruna (4,72) göre BOTAŞ 10 milyar 820 milyon dolarlık gaz satmış.
BOTAŞ 42,63 milyar m3 gaz sattığına göre, yaklaşık olarak 1 milyar m3 gazı 254 milyon dolara satmış almış oluyor. O zaman BOTAŞ’ın 2018 yılında doğalgaz satışı 1$/mmbtu fiyatı 7,2 $’a karşılık gelmektedir.
Nitekim 2018 yılında Hazine verilerine göre doğalgaz Avrupa fiyatı da 1$/mmbtu 7,7 olarak görülmektedir. Kısaca BOTAŞ Avrupa gaz fiyatına göre, 2018 yılında yüzde 7 zararına satış yapmıştır.
Nitekim BOTAŞ bilançosunda da 51,05 milyar liralık gaz satışının maliyeti 58,63 milyar lira olarak yer aldığı görülmektedir. Burada zarar marjı yüzde 14,9 olarak görülmektedir.
* * *
Gelelim 2019 yılına...
Avrupa doğalgaz fiyatı ilk 11 ayda ortalama 1$/mmbtu olarak 4,8 dolar görülmektedir. Gaz fiyatlarında çok ciddi bir düşüş yaşanmıştır. Dolar kurunu da artık 4,72 yerine 2019 yılı ilk 11 ayında 5,65 alabiliriz.
Bu fiyat üzerinden doğalgazın TL fiyatının 27,12 lira olması beklenir. Bu da bir önceki yıla göre (36,4 lira) bırakın zam yapmayı, fiyat indirimi bile gerektirir. Ama zaten BOTAŞ zararına (%14,9) satış yaptığı için, en azından bu yıl fiyat düşüşünü hanesine yazıp eski zararı çıkartabilirdi.
İyi de o zaman doğalgaza neden zam yapıldı?
Hiç zam yapılmasaydı bile 2018 yılına göre TL bazında artan kura rağmen yüzde 25 düşen fiyatlar BOTAŞ’ı kâra geçiriyordu. Ama geçen yıl (2018) kasım ayında 1,5046 liraya konutlara satılan doğalgaz, bu yıl (2019) kasım ayında 1,8273 lira: Yüzde 21,5 zam yapılmış.
* * *
Şimdi asıl meseleye gelelim.
Yunanistan, İsrail ve G. Kıbrıs Doğu Akdeniz gazının Akdeniz üzerinden boru hattı ile taşınması konusunda anlaşma imzaladı. Gaz bu hat ile Avrupa’ya taşınacak.
Dış politika ve ülkeler arası ilişkiler elbette sık değişebilir. Ülkeler arasında temel nokta çıkardır. Herkes kendi çıkarı noktasında hareket edebilir.
O zaman sormamız gereken bir başka soruya gelelim: Türkiye doğalgaz ithalatını hangi fiyat üzerinden yapıyor? İthal ettiğimiz doğalgaz Avrupa fiyatının ne kadar üzerinde? Türk Halkı neden daha yüksek fiyattan doğalgaz kullanmak zorunda kalıyor?
* * *
2017 yılında 55 milyar m3 gaz ithal eden Türkiye, 2019 yılı ilk 10 ayında 36 milyar m3 doğalgaz ithal etti. Elektrik santrallerine satılan gaz fiyatı (1,55 TL) hala konut ve sanayinin (1,25 TL) üzerindedir. (BOTAŞ Toptan satış fiyatları)
Doğalgazda bildiğim kadarı ile bir de “al - ya da öde” kuralı var. Yani hem İran hem de Rusya’dan 3 yıllık ortalamada belirli taahhütlerimiz var. Ne kadar gaz satın almak zorundayız bilemiyorum ama takip edilmesi gereken bir konu.
Türk Akımı üzerinden ek bir alım taahhütü var mı? Bunu da bilemiyorum. Çünkü BOTAŞ’ın Varlık Fonuna alınması ile Sayıştay denetiminden de çıktığını görüyoruz.
Şu anda Rusya ile Türkiye arasında 3 doğalgaz boru hattı döşelidir. Bu boruların hangi kapsamda nasıl çalışacağı ve bu boru hatları ile Türk Halkına bir fiyat indirimi gelip gelmeyeceği de bilinmemektedir. Lakin şu anda Avrupa’dan daha pahalı gaz tükettiğimiz de bir başka gerçektir.
Bir dış politika veya enerji başarısı için fiyatların artması değil, tersine düşmesi gerekir. Söylemle karın doymuyor, çocuklar ısınmıyor.
Daha dün iki vatandaşımız sokakta soğuktan donarak canlarını verdiler. Başka söze gerek var mı?
