Şu günlerde en fazla tartışılan konu asgari ücret meselesi. Erdoğan “Kefenin cebi yok, elinizi tutan mı var?” diyerek patronlara seslendi. Yani “Siz asgari ücrete bakmayın, daha çok verin” diyor.

O zaman gelin ücretlerdeki durumumuza bir bakalım.

Burada verileri tek aylık değil dolar bazında 12 aylık ortalamalar üzerinden vereceğiz. Çünkü bazı aylar pirimler veriliyor ve bunu da aylık ücrete katarak ortalama alacağız. Grafikleri de dolar bazında vereceğiz ki, kısa süreli değişimleri daha net görebilelim.

Bir örnekle izah edelim: Kasım ayında açlık sınırı 29.828 TL ve bunun dolar karşılığı 705,6 $ ediyor. Ama kasım itibari ile 12 aylık açlık sınırının dolar karşılığı 652,3 $. Eylül ayında ise 12 aylık açlık sınırının ortalama değeri 636,4 $.

Bizim alacağımız değerler tam da bu eylül ayı itibari ile 12 aylık ortalama dolar değerleri olacak. Çünkü ortalama ücretin son verisi eylül ayına ait.

Eylül 2025 itibari ile 12 aylık ortalama ücretler şu şekilde:

Açlık Sınırı: 636,4 $

Asgari Ücret: 553,4 $

Ortalama Ücret: 920,5 $

Ortalama ücret olan 920,5 $ ile asgari ücret olan 553,4 $ arasında %39,9 fark var. (ortalama ücrete göre) Yine ortalama ücrete göre açlık sınırı ile fark %30,9 seviyesinde.

KİM NE ZAM YAPTI?

2025 yılında asgari ücret 17 bin liradan %30 artışla 22.104 liraya artırıldı. Ortalama ücret, 2024 yılı ilk 9 ayında 27.008 lirayken şimdi 37.243 liraya çıktı. (Bazı aylar pirimler verildiği için dokuz aylık ortalamayı alıyoruz)

Basit bir hesap yapalım: Çalışanların yarısı asgari ücretliyse, asgari ücret %30 zamlandıysa ve ortalama ücrette %37,90 artış yaşandıysa kalan yüzde 50 ne zam almış olur? Hemen söyleyeyim: %41,5
Bunu şöyle yapıyoruz: 2 kişinin toplam maaşı 74.486 lira (ortalama ücretten) ve bu 2 kişiden 1’i asgari ücret 22.105 lira alıyorsa diğer kişi aradaki fark olan 52.381 lira alıyor demektir. 2024 yılında bu üst maaş 37.014 liraydı. Yani 2025 yılında asgari ücrete %30 zam yapılırken üstündeki ücretlere %41,5 zam yapılmış demektir.

Grafikte asgari ücret ile ortalama ücret farkını görüyorsunuz. Bu farka göre 2024 yılında da asgari ücrete yapılan zamdan daha fazlası özel ücrete yapılmış.

Gelin 2023-2025 maaş zamlarını karşılaştıralım:

Asgari ücret 2023 yılında ortalama 9.954,56 lira ve şimdi 22.104,67 lira. Asgari ücretin artış oranı %122,1
Ortalama ücret 2023 yılında 14.929,97 lira ve şimdi 37.243 lira. Ortalama ücretin artış oranı %149,5

Bu durumda çalışanların yarısı asgari ücretli ise asgari ücretin üzerindeki ücretler 19.905,38 liradan 52.381,33 liraya, yani %163,2 zam almış demektir.

Bunu şöyle de izah edebiliriz. Asgari ücretlinin maaşı 100 liradan 222,1 liraya çıkarken onun üstündeki ücretler 100 liradan 263,2 liraya yükselmiştir. Böylece üst ücretlere son 2 yılda asgari ücrete göre yüzde 18,5 daha fazla zam yapılmış demektir.

2016’DA MAAŞLAR ARTMADI

Bugünlerde asgari ücret konusu çok konuşuluyor. Peki, asgari ücrete yüksek zam yapıldığı dönemlerde ücretler genel seviyesi de aynı şekilde artmış mıydı?

Peşin cevap vereyim: Hayır.

2015 yılında ortalama asgari ücret 974,81 liraydı. Yüzde 33,46 zamla 2016 yılında 1.300,99 liraya yükseltildi. Ama o yıl ortalama ücret sadece %21,97 arttı.

2015 yılında asgari ücret ile ortalama ücret farkı yüzde 36 seviyelerinden 2016 yılında yüzde 30 seviyelerine geriledi. Tekrar söyleyeyim: 2016 yılında asgari ücrete yapılan yüksek zam genel ücret seviyesine yansıtılmadı.

Bugün ise asgari ücrete düşük zam yapılırken ortalama ücretlere daha yüksek zam yapılıyor. Son iki yılda zam farkı yüzde 18,5’e ulaşmış oldu.

AÇLIK SINIRINA GÖRE DURUM

Asgari ücretin üzerinde maaş alanlara son iki yıldır daha yüksek zam yapılıyor ama genel ücret seviyesi açlık sınırına göre artıyor mu?

Buna da peşin cevap vereyim: Hayır.

Ülkemizde ortalama ücretin asgari ücrete farkı en fazla 2021 yılında yüzde 31,9 seviyesine ulaşmıştı. Şimdi bu fark yüzde 31,4 seviyelerinde. Hatta son ay yüzde 30,9 düzeyine düşmüş durumda.

Kısaca durum şudur. Ülkemizde genel ücret seviyesi 2016 yılında asgari ücretle artırılmış ama diğer ücretler artırılmamıştı. Son 2 yılda ise asgari ücrete düşük zam yapılarak genel ücret seviyesi düşürülüyor ama üst ücretler bu düşüşü sınırlıyor. Bu sefer de üst ücretler genel ücretleri dengede tutuyor.

Bu demektir ki ücret konusunda iktidarı patronlar finanse ediyor.

Ücret yakınmalarının önüne patronların maaşı fren oluyor. Siyaset vermiyor ama patronlar veriyor. Onu da sınırda veriyor.