Biden yönetiminin, Tahran’ın nükleer programını sınırlamak ve tutuklu Amerikalıları serbest bırakmak için İran’la sessizce müzakere ettiği iddia edildi. ABD, İran ve İsrail’den yetkililere göre İran’ın Rusya’ya İHA sağlaması ve uranyum zenginleştirmede kaydettiği ilerleme sonrası müzakerelerin amacı gayriresmi bir anlaşma, bir tür ‘siyasi ateşkes’ niteliğinde.
ABD’nin, İran’da tutuklu vatandaşlarının serbest bırakılması ve nükleer çalışmalarını frenleme hedefiyle Tahran’la diplomatik temasları sessizce yeniden başlattığı iddia edildi. Wall Street Journal (WSJ) gazetesinin konuya yakın kaynaklara dayandırdığı habere göre, aralıkta New York’ta başlayan iki ülkenin üst düzey yetkilileri arasında yapılan görüşmelerin ardından Beyaz Saray yetkililerinin en az üç kez Umman’a gittiği ve Ummanlı yetkililerin taraflar arasındaki mesajları ilettiği öne sürüldü.
Buna göre, tutukluların salıverilmesi ve nükleer çalışmalarını sınırlaması karşılığında Tahran yönetimi, yurt dışında ABD yaptırımlarına takılan milyarlarca dolarlık enerji gelirini elde etmek istiyor. İki ülke arasındaki temasların yeniden başlamasıyla, Washington’un daha önce ekonomik yaptırımlar nedeniyle dondurulan, Irak’ın, elektrik ve gaz ithalatı için İran’a 2,7 milyar dolarlık ödeme yapmasını da onayladığı öne sürüldü. Ancak yetkililer söz konusu transferin görüşmelerden bağımsız, “rutin” olduğunu, daha önce de benzer fonların serbest bırakıldığını kaydetti.
ABD yönetimi İran ile müzakere ve anlaşma haberlerini resmi olarak doğrulamıyor. İran ile Rusya arasındaki savunma işbirliğinin derinleştiğini öne süren Washington son olarak Tahran’ın, Rusya içerisinde yeni bir İHA tesisi kurması için Moskova’ya yardım ettiğini ve bundan endişe duyduklarını açıklamıştı. Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Konseyi Stratejik İletişim Koordinatörü John Kirby, İran’ın “nükleer emellerinin yanı sıra balistik füze yeteneklerini artırmaya çalışması, Rusya ile savunma işbirliği, deniz taşımacılığına yönelik tacizleri” gibi birçok alanda “bölgedeki istikrarsızlaştırıcı” faaliyetlerine odaklandıklarını söylemişti.
New York Times gazetesine göre ise ABD’nin hedefi, bazı İranlı yetkililerin “siyasi ateşkes” olarak adlandırdığı gayri resmi, yazılı olmayan bir anlaşmaya varmak. Üst düzey yetkililere göre, İran’ın saflığa yakın yüksek oranda zenginleştirilmiş uranyum stoku oluşturması, Rusya’ya Ukrayna’da kullanması için İHA’lar sağlaması sonrası gergin ilişkilerin daha da tırmanmasının önlenmesi amaçlanıyor. Görüşmelerin ana hatları üç üst düzey İsrailli yetkili, bir İranlı yetkili ve bir ABD’li yetkili tarafından doğrulandı.
İran nükleer programını, eski Başkan Donald J. Trump’ın 2018’de anlaşmadan çekilmesinden ve ülkeye bir dizi yeni yaptırımlar uygulamasından aylar sonra hızlandırdı. İran, iki İsrailli yetkilinin “yakın” olarak adlandırdığı yeni bir anlaşma kapsamında uranyumun mevcut üretim seviyesi olan yüzde 60’ın üzerinde zenginleştirilmemesini kabul edecek. İran ayrıca, Suriye ve Irak’taki Amerikan müteahhitlerine yönelik ölümcül saldırıları durduracaklarını, uluslararası nükleer müfettişlerle işbirliğini genişleteceğini ve Rusya’ya balistik füze satmaktan kaçınacağını iletti. Buna karşılık İran, ABD’nin yaptırımları sıkılaştırmaktan kaçınmasını bekliyor.
İran ayrıca ABD’nin, üç İranlı Amerikalı mahkumun serbest bırakılması karşılığında, İran’ın yurtdışı varlıklarındaki milyarlarca doları serbest bırakmasını bekliyor. Bir anlaşmanın işareti olarak, ABD geçen hafta Irak’ın İran’a 2,76 milyar dolarlık enerji borcu ödemesine izin veren bir muafiyet yayınladı. Dışişleri Bakanlığı’na göre para, ABD onaylı üçüncü taraf satıcılar tarafından İran vatandaşları için gıda ve ilaç için kullanılmak üzere sınırlandırılacak.
