BERFU KARGI
OECD’nin 2025 tarihli “Eğitime Bakış” raporu, Türkiye’nin eğitim sistemine dair yapısal zorlukların sürdüğünü bir kez daha gözler önüne serdi. Rapora göre Türkiye, hem kamu kaynaklarının eğitime tahsisi hem de bu kaynakların kaliteli eğitime dönüşümü açısından OECD ülkeleri arasında son sıralarda yer alıyor.
HARCAMA DÜZEYİ OECD ORTALAMASININ ÜÇTE BİRİ
OECD’nin son verilerine göre Türkiye, 2022 yılında ilkokuldan lise son sınıfa kadar bir öğrenci için yıllık ortalama 3.374 dolar harcama yaptı. Bu rakam, OECD ortalaması olan 12.438 doların yalnızca üçte birine denk geliyor. Türkiye, bu göstergede yalnızca Meksika ile birlikte son sırayı paylaşıyor.
Yükseköğretimde de benzer bir tablo geçerli. Türkiye’de bir üniversite öğrencisi için yapılan kamu harcaması 7.698 dolar ile OECD ortalaması olan 15.102 doların yarısında kalıyor. OECD ülkelerinde araştırma ve geliştirme harcamalarını da kapsayan bu kalemde, Türkiye açık bir finansman açığıyla karşı karşıya.
Üstelik öğrenci başına kamu harcaması zaman içinde reel olarak artmak bir yana, düşüş göstermiş durumda. 2015’te 4.932 dolar olan toplam öğrenci başı harcama, 2022 itibarıyla 4.491 dolara gerilemiş bulunuyor.
EĞİTİME AYRILAN BÜTÇE PAYI KÜÇÜLÜYOR
OECD raporu, Türkiye’nin kamu bütçesinden eğitime ayırdığı kaynakların da azaldığını gösteriyor. 2015 yılında kamu harcamalarının yüzde 12,9’u eğitime yönlendirilirken, bu oran 2022 itibarıyla yüzde 10,6’ya düştü. Aynı dönemde OECD ortalamasında eğitim yatırımlarının kamu bütçesindeki payı yüzde 10,9’dan yüzde 10,1’e geriledi. Ancak Türkiye’deki düşüş daha hızlı ve belirgin oldu.
Bununla birlikte Türkiye’de zorunlu eğitim kapsamındaki seviyelerde kamu kaynaklarının payı yüzde 83,6 düzeyinde kalırken, OECD ortalaması yüzde 90,1 düzeyinde. Bu durum, özel sektörün eğitim finansmanındaki rolünün Türkiye’de giderek arttığını gösteriyor.
MEZUNİYET ORANI YÜKSEK, ÇIKTI KALİTESİ TARTIŞMALI
Türkiye, lisans programlarına başlayan öğrencilerin yüzde 64’ünü program süresi içinde, yüzde 86’sını ise en geç üç yıl içinde mezun etmeyi başarıyor. Bu oran, OECD ortalaması olan yüzde 70’in üzerinde. Ancak yüksek mezuniyet oranları, iş gücü piyasasında karşılığını bulmuyor.
Rapora göre Türkiye’de üniversite mezunu genç yetişkinlerin işsizlik oranı yüzde 10,6 seviyesinde. Bu oran, lise mezunlarında yüzde 10,2, lise altı eğitim düzeyindekilerde ise yüzde 11,2 olarak ölçüldü. OECD ortalamalarında ise üniversite mezunu gençlerde işsizlik oranı sadece yüzde 4,9.
Öte yandan, yükseköğretim mezunlarının lise mezunlarına göre maaş avantajı da sınırlı. Türkiye'de bu fark yüzde 49 ile OECD ortalaması olan yüzde 54’ün gerisinde.
OKURYAZARLIK VE TEMEL BECERİLER ZAYIF
OECD’nin PIAAC araştırmasına dayanan bulgularına göre, Türkiye’de yetişkinlerin okuryazarlık ve sayısal beceri düzeyi OECD ortalamasının belirgin biçimde altında. Özellikle metinleri anlama, yorumlama ve kullanma gibi temel alanlarda Türk yetişkinlerin performansı düşük seviyede. Bu, eğitim süresinin artmasına rağmen, bireylerin ekonomiyle uyumlu beceriler kazanamadığını gösteriyor.
