Osmanlı döneminin en zarif söz sanatlarından biri olan ve Farsça kökenli "berceste" kelimesi, edebiyatımıza derin anlamlar katmıştır. Günümüzde bile seçkin eserleri tanımlamak için kullanılan bu kelime, Divan şairlerinin mürekkeplerinden dökülen en seçkin gazel, beyit ve dize için biçilmiş kaftandır.
Berceste ne demek? Türk Dil Kurumu'na göre "berceste", Farsça'da "ber" (üzerine, yukarı) ve "ceste" (sıçramış) kelimelerinin birleşiminden oluşur. Anlamı "yukarı sıçramış, öne çıkmış, atılım yapmış" olan bu kelime, adeta bir eserin ya da fikrin parlayan yıldızını ifade eder.
Osmanlı literatüründe sıklıkla "mısra-i berceste" tabiri karşımıza çıkar. Bu ifade, bir şiirin veya divanın en dikkat çekici, en çok takdir edilen satırını belirtir. Bir mısra olabileceği gibi, beyit ya da kıtanın tümünü de kapsayabilir.
Şeyh Galip'in "Takdirini terk eyle, takdir Hüda'nındır" mısrası, tarihimizin en meşhur mısra-i bercestesine örnektir ve bu sanatın en güzel tezahürlerinden biri olarak kabul edilir.
GÜNÜMÜZDE BERCESTE'NİN KULLANIMI VE YANSIMALARI
Berceste kelimesi, sadece eski eserler için değil, günümüzde de öne çıkan, fark yaratan eserler ve fikirler için kullanılmaya devam ediyor. İster bir roman, ister bir düşünce önderinin görüşleri olsun, "berceste" vasfını taşıyan her şey, toplumda yüksek bir değer ve öneme sahip oluyor.
ÖRNEK CÜMLELERLE BERCESTE'NİN KULLANILDIĞI ALANLAR
"Bence Attila Bey'in son romanı yazarlık kariyerinin berceste eserleri arasında yer alıyor." cümlesiyle bir yazarın kariyerinin zirvesini simgeleyen eserine vurgu yapılıyor.
"Hadi bize Fuzuli'nin mısra-i bercestelerinden birini oku." talebi ise, edebiyatın derinliklerine bir dalış yaparak, bu büyük şairin en beğenilen dizelerinden birini gün yüzüne çıkarmayı amaçlıyor.
Edebiyatımızın göz kamaştırıcı zenginliğinde "berceste" gibi kelimeler, köklü bir geçmişten gelen ışığı geleceğe taşıyor ve dilimizin inceliklerini yansıtmaya devam ediyor. Her kullanılışında bir eserin ya da fikrin nadir ve değerli olduğunu ifade eden "berceste", kültürümüzdeki yerini koruyarak edebiyatseverlere ilham vermeyi sürdürüyor.
