Şiirimizin uç beyinden ‘Galata’ ve ‘Pera’

[Karar]
ERKUT TEZERDİ

Dar sokaklar, camiler, konsolosluk binaları, okullar... Pasajlara ve caddelere adını veren isimler… Behçet Necatigil’in deyimiyle ‘şiirimizin uç beyi’ İlhan Berk, ilk kez 1985’te yayımlanan ‘Galata’ ve 1990’da basımı gerçekleştirilen ‘Pera’’yla semtleri kayıtlar ve resimlerle betimliyor. Berk’in eserlerinin içine fazlasıyla işlenen bu iki köklü yerleşim yerinin panoraması ince ince dokunuyor. Osmanlı sultanlarının bile nereden, nereye bir bakış attığını da öğreniyoruz. ‘Galata’da eserinde İlhan Berk, Yeditepe’yi de şöyle sıralıyor: “Birinci tepe Saint Iren’dir, her yerden görülür. İkinci tepe -ki Nuruosmaniye Camisi’dir- iki şerefeli, iki minarelidir. Baroktur. Üçüncü tepe Beyazıt Camisi’dir, öyle de geçer. Dördüncü -ki Sultan Selim Camisi’dir- şiri pençeden öle Yavuz Sultan Selim Haliç’e oradan bakardı. Beşinci tepe Fatih Camisi’dir. Altıncı Balat, yedinci tepe -ki Yedikule’dir- hala da öyledir.”

HAYATIMI BU İŞE VERDİM

Yapı Kredi Yayınları tarafından özel baskı halinde sunulan ‘Galata’ ile ‘Pera’daki o binalar, yapılar ve yollar Berk’in şiirlerinde. Bekleyiş kaldırım taşlarıyla tasvir edildi. Bazen de tramvaydan yola hüzünlü bir bakış atıldı. Aşıklar kavuşmayı bekledi. Hatta bu sonbahar havası idealist bir formda Berk’in şiire olan bakış açısını oluşturdu. İlhan Berk, vefat etmeden önce verdiği bir röportajda şairliğini şöyle ifade etmişti: “Şairlik bir meslektir. Hayatımı bu işe verdim. Türk şiirinin büyük bir geçmişi vardır. Avrupa şiirinin hiçbir zaman aşağısında değildir. Birçok alanda da daha üstündür. Ben şiirin en uç noktalarını sevdim, hep oralarda olmak istedim. Bilinen şiirin hep dışında yaşadım, oralarda yaşadım.”

BU İKİ KİTAP NEDEN ÇOK ÖNEMLİ?

 İlhan Berk’in yeniden basılan bu iki eseri hakkında eleştirmenlerin görüşlerini aldık. Enis Batur ‘Galata’ kitabının hazırlanmasında bizzat çalıştığını belirterek şunları söyledi: “İlhan Berk kitabın görsellerinin hazırlanması konusunda benden yardım istedi. Elimden geldiğince kendisine yardımcı oldum. ‘Galata’ 1985’te, Pera 1990’da yayımlandı. Her iki kitaba bugünün gözüyle bakıldığında İstanbul coğrafyasına özgün bir bakış getirildiğini görmek mümkün. Zamanındayken Berk’in her iki kitap için de Aragon’dan esinlendiği biliniyordu. Ama kesinlikle taklit eserler ortaya koymadı! Ayrıca Sait Faik ve Abidin Dino anlatılan bölgeler açısından kitapların içinde geziyor. Eserler tamamen ‘İlhan Berkçe’... Bu nedenler okunmalılar diye düşünüyorum.”

‘O SEVİNCİMİ UNUTAMAM’

1918’de Manisa’da doğan İlhan Berk, 1935’te daha ortaokul son sınıftayken ilk kitabı ‘Güneşi Yakanların Selamı’ basılınca, “O sevincimi unutamam” dedi. 1944’te Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü’nün Fransızca Bölümü’nden mezun oldu. İlk eserleri; ‘Günaydın Yeryüzü’, ‘Türkiye Şarkısı’ ve ‘Köroğlu’ bu dönemde yayımlandı. 1953’te İstanbul’a yerleşince gerçeküstü bir üslupla eserlerinde ‘cinsellik’ ve ‘tarih’ konularını işledi. 1956’dan sonra kendini tamamen yazmaya verdi ve 1979’da ‘Kül’ adlı kitabıyla Türk Dil Kurumu, 1980’de ise ‘İstanbul’ kitabıyla da Behçet Necatigil Şiir Ödülü’nü kazandı.

ŞAŞIRMAK İÇİN OKUYUN

Şair Gonca Özmen, her iki kitabın da şiirin ne denli farklı temlerle kurulabileceğini görmek için okuması gerektiğini düşünüyor: “Her kaşif biraz da kendini keşfeder diye düşünürüm hep. ‘Galata’ ve ‘Pera’ ile kendini bir tutup kendini de okumaya, yazmaya, keşfetmeye kalkışmıştır Berk. Dille birlikte kendini de yeniden icat etmek için belki de.  Şaşırmak için okunmalıdır. Bir benzersizliğe yakından bakmak için. Algınızı genişletmek için. Şöyle iştahlısından bir ‘vay bee’ deyivermek için.”

RAFLARDAKİ EN YENİLER

Evrenle ilgili açık ve kısa yanıtlar

Gece Neden Karanlık

Reşit Canbeyli, Genç Destek Yayınları

58 sayfa, 20 TL

‘Gece Neden Karanlık’, gençleri doğa ve bilim üzerine düşünmeye sevk ederken Dilem Serbest’in illüstrasyonlarıyla da hem kolay anlaşılıyor hem oldukça eğlenceli bir okuma fırsatı sunuyor. Bilim tarihi üzerine önemli araştırmalara imza atan ve sinirbilim dalında prestijli çalışmaları bulunan Boğaziçi Üniversitesi öğretim üyesi Psikiyatr Prof. Reşit Canbeyli’nin kaleme aldığı kitap ışık hızı nedir, ışık yılı hesabı nasıl yapılır, Güneş’ten yola çıkan ışık ne kadar süre sonra Dünya’ya ulaşır, evren nasıl genişliyor sorularını anlaşılır cevaplıyor.

Şimdi de kızlara sesleniyor

Sen Sen Ol, Sevgili Kızım...

Bilal Kemikli, Hayykitap

128 Sayfa, 12 TL

Daha önce ‘Oğul, Sen Sen Ol’u yazan ilahiyat profesörü Bilal Kemikli, bu kez ‘Sen Sen Ol, Sevgili Kızım’ adlı kitabı çıkardı. Yazar, kitapta sekülerizm, modern çağın narsisist insanının talepleri, haz odaklı yaşamı eleştiriliyor. Kemikli  bunların karşısına Kur’an üzerine bina edilmiş geleneksel değerler ve ahlak anlayışını yerleştiriyor. Yazar genç olmanın, kadın olmanın ne olduğunu anlamaya ve kızlarına anlatmaya çabalarken; kibir, kendini sergileme ihtiyacı, ben merkezlilik, sabırsızlık, vefasızlık, kötülük gibi kavramları irdeliyor.

Siyaset koridorlarında çevrilen oyunlar

Dârülhilâfet Mektupları

Yusuf Akçura, Ötüken Neşriyat

  240 sayfa, 15 TL

Yazar Yusuf Akçura’nın Tercüman ve Vakit gazetesi ile Şura dergisinde 1908-1912 yılları arasında yazdığı makaleleri ‘Sürgünden İstanbul’a Dârülhilâfet Mektupları’ kitabında yayımlandı. Akçura bu makalelerinde, II. Meşrutiyet öncesi Avrupa ve Rusya’nın siyasi durumuyla Osmanlı Devleti’nin dışarıdan görünüşünü incelemiş, Meşrutiyet’in ilanından sonra sürgüne gönderildiği için uzun yıllar ayrı kaldığı İstanbul’a gelerek dönemin olaylarını resmetmiş. Makaleleri okurken Avrupa’nın siyaset koridorlarında çevrilen oyunları öğreneceksiniz.

Nasreddin Hoca’yı yeniden keşfedelim

13. Yüzyıldan 21. Yüzyıla Nasreddin Hoca

Ejder Okumuş, İnsan Yayınları

247 sayfa, 16 TL

Fıkraları asırlardır çok geniş bir coğrafyaya yayılan Nasrettin Hoca, 13’üncü yüzyıldan bugüne gittikçe daha çok tanınıyor. Hoca, bugün birçok ülkede varlık bulurken; entelektüel düzlemde daha geniş ve derin düzeyde yer alıyor. Birçok ülkede Hoca roman, öykü, akademik araştırma, film, resim, karikatür ve tiyatrolara konu olmuş, olmaya da devam ediyor. Ejder Okumuş’un bu çalışması ise Nasreddin Hoca hakkında farklı yazarların kaleminden çıkmış çeşitli yazılardan oluşuyor. Bu kitabı okuyunca, Hoca’yı pek çok yönüyle tanıyacaksınız.

HAFTANIN KİTABI

Cimri Cömert 
Melida Tüzünoğlu 
April Yayıncılık

152 Sayfa, 15 TL

İki ateş arasında kaldı

Melida Tüzünoğlu tarafından kaleme alınan ‘Cimri Cömert’, okuyucuya birinci ağızdan ulaşan bir roman. Konusu ise şöyle: Aşırı konuşkan Simge iki ateş arasında kalıyor. Karşılıksız sevgi satın almak için tüm servetini de vermeye fazlasıyla hazır. Umurunda değil dünya tabii ama öncelikleri var. Kuralları ise hallice. Bir tarafta cebinde akrep sürüsüyle yaşamaya alışmış, tek tek her şeyin hesabını yapan, cimriliğin sınırlarında yaşayan Moris. Diğer yanda da etrafa deste deste para saçan, şampanyaları toprağa döken Mert. Dediğim dedik Simge’nin biraz munzur yönü varken diğer iki karakter de otorite peşinde. Tüzünoğlu’nun roman boyunca kullandığı dil sade. Kelimeler iç içe geçmiyor ve ‘Cimri Cömert’te sayfa sayfa mekan betimlemesi veya aşırı karakter detayı yok. Bu açıdan bakıldığında yazarın üslubu bir
hayli akıcı.

YAYINEVİ MUTFAĞINDAN

Yeni bilgilerle Bizans

Remzi Kitabevi’nde bu ay iki yeni kitap göze çarpıyor: Biri tarihi, diğeri psikolojik çözümleme... Her ikisi de oldukça zaman isteyen çalışmalar. Radi Dikici, ‘Bizans’ı Anlamak’ta Bizans üzerine yeni saptanan bilgilerin ışığında, bu zengin tarihsel dönemin en önemli olaylarını, sosyal ilişkilerini ve entrikalı saray hayatını ele aldığı yazılarını bir araya getiriyor. Yankı Yazgan ise ‘Yaşantıların Psikolojisi ve Biyolojisi’nde; ‘günlük yaşamın içinde neyi, nasıl ve neden yaşıyoruz’, ‘aşktan iyileşmek mümkün mü’ ve ‘empati nedir’ gibi sorularıları bilimsel örneklerle inceleme altına alıyor.

ÇOK SATANLAR TÜRKİYE

Ölüme Fısıldayan Adam

Büşra Yılmaz

Lontano

Jean-Christophe Grange

Kudüs’ün
Gizemli Tarihi

Ömer Faruk Harman

Kırmızı Saçlı Kadın

Orhan Pamuk

Felsefenin Kısa Tarihi

Nigel Warburton

Hayvanlardan
Tanrılara - Sapiens

Yuval Noah Harari

Kürk Mantolu
Madonna

Sabahattin Ali

* Türkiye’de çok satan kitaplar ‘D&R, idefix ve Kitapyurdu’ listelerinden derlenmiştir.

ÇİN

Uçurtma Avcısı

Halit Hüseyni

Beyaz Gece

Keigo Higashino

Huysuz Kitapçı
Fikry’nin İnanılmaz Hikâyesi

Gabrielle Zevin

Devil in Pinstripes

Ravi Subramanian

Gölge İnsanlar

Marc Levy

Işığa Doğru

Liu Tong

Yüzyıllık Yalnızlık

Gabriel Garcia Marquez

Üçümüz

Yang Jiang

* Çin’de çok satan kitaplar, ‘Dangdang’, ‘Taobao’ ve ‘Douban’ listelerinden derlenmiştir.