Türk şiirinin 1960 kuşağının temsilcilerinden Süreyya Berfe (80) İzmir Urla’da organ yetmezliği nedeniyle vefat etti. Uzun süredir Urla’da bir bakım evinde yaşayan ve asıl adı Hikmet Süreyya Kanıpak olan usta şair, kendisine ‘Berfe’ soyadını veren şair Cemal Süreya ile aynı tarihte, 9 Ocak’ta hayata veda etti. Berfe’nin cenazesi bugün ikindi vaktinde Urla Zeytinalanı Camii’nde kılınacak cenaze namazının ardından Zeytinalanı Mezarlığı’na defnedilecek.
SALİHA SULTAN
Türk şiirinde 1960 kuşağı temsilcilerinden olan, şiirleri 18 dile çevrilen şair ve yazar Süreyya Berfe (80) İzmir Urla’da organ yetmezliği nedeniyle vefat etti. Yarım asrı aşan yazı hayatında birçok eser kaleme alan Berfe’nin vefatını yazar Metin Celal, sosyal medya hesabından “Değerli ağabeyimiz usta şair Süreyya Berfe vefat etmiş. Ailesine, dostlarına, okurlarına başsağlığı diliyorum” ifadeleriyle duyurdu. Uzun süredir Urla’da bir bakım evinde yaşadığı bilinen ve asıl adı Hikmet Süreyya Kanıpak olan usta edebiyatçı, kendisine ‘Berfe’ soyadını veren şair Cemal Süreya ile aynı tarihte, 9 Ocak’ta hayata veda etti.
Berfe, ilki 1991’de verilen Cemal Süreya Şiir Ödülü’nü 1992’de yayımlanmamış şiir dosyası ‘Şiir Çalışmaları’ ile alan ikinci şairdi. Usta şair, Ataol Behramoğlu, İsmet Özel ve Özkan Mert ile birlikte 1969’da Ant dergisinde ‘Toplumcu Genç Şairler Savaş Açıyor’ başlıklı yazılarıyla İkinci Yeni şiir anlayışına karşı çıkmış, Türk şiirinde adından söz ettirmişti.
Birçok şiire imza atan Berfe ayrıca, ‘Meydan Larousse’, ‘Cumhuriyet Ansiklopedisi’, ‘Yirminci Yüzyıl Tarihi’ gibi ansiklopedik yayınların hazırlanmasına da katkıda bulundu. Berfe’nin, 1969’da öldürülen işçi Şerif Aygün için yazdığı ağıt, Rahmi Saltuk tarafından ‘Mezarlardan Çıktılar/Şerif’e Ağıt’ adıyla seslendirilerek, dönemin işçi sınıfı mücadelesine damga vurmuştu. Şairin vefat haberinin ardından birçok okuru kendisine “Nasıl biri diye sorarlarsa beni, baharı ve şiiri sever de” gibi dizeleriyle veda etti.
Berfe’nin ölümünün ardından şairi 2019’da ‘PEN Şiir Ödülü’ne layık gören PEN Yazarlar Derneği de bir mesaj yayımlayarak, şu ifadeleri kullandı: “Uzatmak istemezdi, uzun şiirden en kısasına geldi, şairlerin yanından tabiatın kırlarına çekildi. Kimi sözcükleri de yanına aldı, onlarla yeniden aşık, yeniden genç, yeniden bilge ve hep yeniden şiir oldu. ‘Yavaş Yavaş Bilemiyorum’ yalnızca son kitabının adı değildi, tüm yaşamını, şiirini bu dizeye, bu duyguya sığdırmasını bildi. Huysuz ve tatlıydı, çünkü yüzüne karşı söylesek kızıp homurdanacağı şeyi, şimdi söyleyebiliriz, büyük şairdi. Yıldızlar, ovalar, sular, gökler, dağlar, mevsimler, kırlar, yeryüzü hem yoldaşı hem şahidi olsun, devridaim olsun. Süreyya Berfe tabiata karıştı.” Berfe’nin cenazesi bugün ikindi vaktinde Urla Zeytinalanı Camii’nde kılınacak cenaze namazının ardından Zeytinalanı Mezarlığı’na defnedilecek.
Süreyya Berfe, Ataol Behramoğlu, İsmet Özel ve Özkan Mert ile birlikte Ant dergisinin Aralık 1969 tarihli sayısında Osman S. Arolat’ın hazırladığı sanat soruşturmasıyla kuşağının şairleri arasında öne çıkmıştı. ‘Devrimci Genç Şairler Savaş Açıyor’ başlığıyla yayımlanan bu soruşturmada dört şair İkinci Yeni şiir anlayışına karşı çıkmıştı.
SOYADINI CEMAL SÜREYA’DAN ALDI
Şair Refik Durbaş, 21 Ocak 2016’da Birgün gazetesinde yayımlanan ‘Şair adını değiştiriyor’ başlıklı köşe yazısında Süreyya Berfe’nin soy adını değiştirme hikayesini şöyle naklediyor:
“Soyadını değiştirenler arasında Süreyya Berfe’nin ilginç bir öyküsü vardır. 1965 yılının bahar aylarıdır. Altunizade’de tiyatrocular ile şair ve yazarlar çift kale maç yapmaktadırlar.
Kimler yoktur ki takımlarda: Memet Fuat, Haldun Taner, Cemal Süreya, Ülkü Tamer, Adnan Özyalçıner, Murat Belge, Erdal Öz, Orhan Kemal, Turgut Uyar, Hikmet Süreyya Kanıpak… Yenilen takım yenen takıma Salacak’taki Arabın Yeri’nde yemek ısmarlayacaktır. Hikmet Süreyya Kanıpak’ın babası Acıbadem’de bir Anadolu lisesinde öğretmendir. Yakında emekli olacaktır. O sırada H. Süreyya Kanıpak’ın ‘Yön’ dergisinde bir şiiri çıkar.
Öğrencileri “Bu şair sizin neyiniz oluyor?” diye sorunca Süreyya’nın babası şiiri okuduktan sonra “Böyle biri yok bizim ailede” diyecektir. Ve Süreyya, babasına bir şey söylemeden soyadını değiştirmeye karar verir. Yine Altunizade’deki bir maç sonrası toplanılır. Süreyya kararını açıklar. Herkes bir soyadı önerir. Ülkü Tamer ‘Şenşiir’ der, Cemal Süreya ‘Berfe’… Berfe de karar kılınır.
‘Berf’ Kürtçede ‘kar’ demektir. Berfe de karlı dağlarda, güneş doğmadan, şafak sökmeden önceki ilk, hafif ışık anlamına gelmektedir. Süreyya bu soyadını kullanacaktır ama Cemal Süreya, Ahmed Arif’ten izin alınması gerektiğini söyler. Çünkü Ahmed Arif bir gün evlenip de oğlu olursa, adını Berfe koyacaktır. Süreyya, Ahmed Arif’i arar, durumu anlatır, “Senin yüzünü kara çıkarmam, namussuzluk, ahlaksızlık, deyyusluk, sululuk, yalakalık etmem” der. Ahmed Arif’in yanıtı da “Al ulan, tepe tepe kullan, senin olsun” olacaktır.”
‘YALNIZ BUNUN İÇİN SEVSEYDİM SENİ’ DİZESİ ONUNDU
Süreyya Berfe’nin vefat haberinin ardından edebiyat dünyasından birçok isim sosyal medyada art arda başsağlığı mesajları paylaştı:
ÖMER ERDEM: ‘Aya baka baka/ Otlara yalvara yalvara/ Sokakta kala kala öğrendim/ Kolay mı o kadar’...Şiirimizin bitmeyen baharı, can dostumuz, bir ve biricik Süreya Berfe’yi kaybettik. Şiirimizin başı sağ olsun...
METİN CELÂL: Değerli ağabeyimiz Usta şair Süreyya Berfe vefat etmiş. Ailesine, dostlarına, okurlarına başsağlığı diliyorum.
BİRHAN KESKİN: Tanıdığım en kendine has adamlardan biriydi. Matraktı, mertti, şiiri severdi. Hoşçakal Türk şiirinin ‘kalfa’sı.
ALTAY ÖKTEM: Sadece bir şairi değil, bilge bir şairi kaybettik. Bıraktığın boşluk hiç dolmayacak Süreyya Berfe.
AHMET ÜMİT: “Çocukluğum ver elini bana, kuşat kökleri, geleceği. Vaatlerle gelme, karlarla gel, kızaklarla gel, faytonlarla. Senden uzakta eridi gençliğim.” Süreyya Berfe’de sonsuzluğa karıştı, sesi, düşüncesi, hissettikleri şiirlerinden ulaşacak bize...
NİHAT ÖZDAL: Bir ay öncesi, aldığı son ödülleri kutlamıştık, mumları olmayan bir pasta ile... Flamingoları yazma işini sen yap, ben yoruldum dedi, foklar öksüz kaldı, Süreyya Berfe’yi kaybettik...
NEBİL ÖZGENTÜRK: Süreyya Berfe, en yakın arkadaşlarından Cemal Süreya’yla aynı günde, 9 Ocak’ta yaşamını kaybetti. Ki Cemal Süreya’nın bir şiirinde, Süreya Berfe’nin bir dizesi vardır.. “Yalnız bunun için sevseydim seni”... Bir sohbetlerinde aşklarından konuşurken Berfe, söz arasında söyler bu cümleyi. Cemal Süreya da şakayla karışık “Satsana bunu bana..” der. Ve şiire yerleşir. Canım Süreyya Berfe, adaşına, tüm güzel adamlara selam söyle.
İKİNCİ YENİ’YE BAŞ KALDIRAN DÖRT ŞAİRDEN BİRİYDİ
Süreyya Berfe 27 Ocak 1943 tarihinde İstanbul’da doğdu. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümünde okudu. İlk şiiri 1962’de Yön dergisinde okurla buluşan Berfe, daha sonra şiirlerini Süreyya Kanıpak imzasıyla 1965’e kadar Düzlem, Zeren, Yelken, Şiir Sanatı, Türk Dili, Somut gibi dergilerde, daha sonraki şiir ve yazılarını Papirüs, Yeni Dergi, Yazı, Forum, Oluşum, Soyut, Somut, Ant, Yeni Edebiyat, Yeni a, Birikim, Milliyet Sanat, Defter, Kitap-lık, Gösteri, Yeni Gazete ile Ulus dergi ve gazetelerinde yayımladı.
1969 yılında, İkinci Yeni şiir hareketine karşı çıkan ve toplumcu şiiri savunan bir manifesto yayımlayan dört şairden oldu. Şiirlerinin yanında şairler ve şiir sanatı üzerine yazılar da yazdı. Ali Özgentürk ile Asyalı dergisini çıkaran Berfe, 1976’da Can Yayınevi’nde çalıştı. Daha sonra reklam şirketlerinde metin yazarlığı yaptı. Şiirleri 18 dile çevrilen Süreyya Berfe, yazı hayatı boyunca birçok ödüle de değer görüldü.
