OVP’de paylaşılan rakamlar dikkat çekerken, ekonomistler gelinen durumu yorumladı. Öncelikle ortalama kur ve enflasyona vurgu yapılırken, ekonomistler paylaşılanın bir program değil temenni olduğunu ifade etti. Ekonomist Mahfi Eğilmez “Sıkı para ve maliye politikası uygulayacağız da düşecek demekle program olmaz. Faizi ne yapacaksınız ve ne zaman yapacaksınız? Bunu yazmadan ve taahhüt etmeden yazılanlar program olmaz, temenni olur” dedi.
Türkiye’nin yeni Orta Vadeli Ekonomik Programı (OVP) önceki gün Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz tarafından paylaşıldı. OVP’de paylaşılan rakamlar dikkat çekerken, ekonomistler gelinen durumu yorumladı. Öncelikle ortalama kur ve enflasyona vurgu yapılırken, ekonomistler paylaşılanın bir program değil temenni olduğunu ifade etti.
Ekonomist Mahfi Eğilmez “Bir ekonomik göstergenin gelecek yıl ve sonraki yıllarda ne olacağına ilişkin tahminler yazılınca onun nasıl olup da öyle olacağı da yazılmalı ki ortada bir program olsun. Bir örnek vereyim: Mesela OVP’ye göre TÜFE’nin 2023 sonunda yüzde 65 olması, 2024 sonunda yüzde 33’e düşmesi bekleniyor. Mantıklı bir hedef. İyi hoş da bu ne olacak da 65’den 33’e düşecek? Bu düşerken büyüme ve işsizlik olumsuz etkilenince ne gibi önlemler alınacak? Sıkı para ve maliye politikası uygulayacağız da düşecek demekle program olmaz. Faizi ne yapacaksınız ve ne zaman yapacaksınız? Bunu yazmadan ve taahhüt etmeden yazılanlar program olmaz, temenni olur. OVP’nin her tarafı bu tür temennilerle dolu.
Öte yandan yapısal alan diye seçilen konuların hiçbiri ülkenin şu aşamada ihtiyacı olan yapısal reformları temsil etmiyor. Ülkenin en büyük ihtiyacı olan hukukun üstünlüğü ve yargı bağımsızlığı reformunun öngörülmediği programda yapısal reformdan söz edilemez. Dolayısıyla OVP benim açımdan bir yazı konusu yapılabilecek bir belge değil” dedi.
Ekonomist Uğur Gürses de “OVP varsayım parametreleri geçmiş yıllardan farklı olarak ‘olsa olsa’ diyerek yapılmış görünmüyor. En yumuşak karnı bütçe. Deprem harcamaları hariç bütçe açığını GSYH’nın yüzde 3.9’u olarak hesaplıyorum. Yerel seçimden geçecek bir Türkiye için bu oldukça iyimser. Hükümetin tahmin ettiği haliyle bile 2.6 trilyon bütçe açığının finansmanı bu negatif reel faizlerle nasıl olacak merak ediyorum?” paylaşımını yaptı.
‘ENFLASYON BEKLENTİSİ BİLE ÇOK İYİMSER’
Ekonomist Mustafa Sönmez “Tamamen eklektik, tutarsız hedefler var OVP’de, Erdoğan büyüme diye tutturmuş 4-5 büyüme koymuşlar, büyümeyi de ihracata dönük varsaymış, cari açığı küçültmüşler. Bütçe açığı büyürken enflasyon nasıl düşecek? Faiz politikası? Bakalım yabancılar yutar mı? Sanmam. Tel tel dökülüyor” dedi. Analist Alattin Aktaş ise “2023 enflasyon tahminini yüzde 58’e yükselten TCMB, örtülü biçimde bu tahmini yüzde 62’ye revize etmişti. Ama şimdi tahmin daha da yukarı çekildi. OVP’deki beklenti yüzde 65. Ancak bu oran bile iyimser. 2023 sonundaki oran yüzde 70-75 arasında beklenmeli” diye konuştu.
‘BÜYÜMEDEN NASIL FERAGAT EDİLECEK?’
İktisatçı Prof. Dr. Selva Demiralp “Enflasyonda yıl sonu tahmini bizim tahminlerimize doğru güncellenmiş. Enflasyonu düşürmek için büyümeden feragat edilmesi gerektiği not edilmiş. Bunlar olumlu. Ancak 3 sene içinde enflasyon yüzde 65’ten alınıp yüzde 8,5’e düşecekse bunu potansiyelin altına bile inmeyecek bir büyüme ile gerçekleştirmek nasıl mümkün olacak? 2001 sonrasına benzer bir sermaye girişi varsayımı mı var?” ifadelerini kullandı.
‘KKM’NİN DEVRE DIŞI KALMASI GEREKLİLİK’
Mehmet Şimşek Kur Korumalı Mevduat’tan çıkış süreciyle ilgili soruyu yanıtlarken de, “Bizim kafamızda tabii ki bir plan var ama bu konuları çok fazla gündem yapmak istemiyoruz. Çünkü önce rezervlerimizi güçlendireceğiz, sonra çıkış stratejisini uygulayacağız. Dolayısıyla bu aşamada konuyu çok fazla dillendirmek istemiyoruz” dedi. Erkan ise “KKM’den çıkış yerine geçiş sürecini konuşmak daha uygun olur” derken, rezervlerdeki artışın kendileri için memnuniyet verici olduğunu vurguladı. Erkan, Döviz dönüşümlü KKM hesaplarının zaman içinde ağırlığının azalmasının ve sonra da devre dışı kalmasının gereklilik olduğunu da söyledi.
HEDEFLER TUTSA BİLE İŞSİZLİK ARTIYOR, TÜKETİM YAVAŞLIYOR
Hayri Kozanoğlu “OVP’de iddialı hedeflerden geri adım atılıyor! Büyümenin yavaşlayacağı, enflasyonun yüksek seyredeceği, işsizliğin artacağı, cari açığın yüksek seyredeceği kabul ediliyor. Bu hedeflerin tutturulması da ancak dış borçlanmayla mümkün. OVP bütünlemeye kaldı. Geçmesi de zor görünüyor. OVP’de sade yurttaşın yüzünü güldürecek hiçbir unsur yok. Hedefler tutsa dahi; işsizlik artıyor, özel tüketim yavaşlıyor, kurun hızlı değer yitirmesi sonucu rekabet gücü ucuz emekle korunuyor, 3 yılda 96,4 milyar dolar cari açık sonucu ülkenin dış borçları kabarıyor. Ya bir de tutmazsa!”
‘BOZULAN GELİR DAĞILIMI İÇİN BELİRGİN BİR POLİTİKA YOK’
Ekonomist Cem Oyvat “2024-2026 Orta Vadeli Program’da son dönemde ücretliler aleyhine bozulan gelir dağılımını düzeltmek adına belirgin bir politika yok. “Sendika” sözcüğü geçmiyor. “Orta vadede doğrudan vergilerin payını arttırma” hedefi üstünkörü bir şekilde tek cümlede geçiyor. Diğer yandan işgücü piyasalarında esnekleşmeden bahsediliyor. “Kısmi ve geçici süreli çalışma” ile “yeni nesil esnek çalışma modelleri” vurgusu var. Bilmiyorum artık kaçıncı kere, “işgücü piyasalarında güvenceli esneklik” (yani kıdem tazminatı reformu) vurgusu var. Olumlu olarak, “gündüz bakım merkezlerinin sayısı artırma”, “fert başına asgari bir geliri garanti etme”, “yeni sosyal konut projeleri” vurgusu var. Tabii uygulamada ne olur göreceğiz. Ama “asgari gelir” de detaylı tartışılmıyor. İşsizlik sigortası fonu ilgili ciddi bir şey yok.”
‘TL’YE DÖNÜŞ SAKİN VE KADEMELİ BİR ŞEKİLDE OLACAK’
Toplantıda Merkez Bankası Başkanı Hafize Gaye Erkan’a özellikle faiz konusunda bir dizi soru yöneltildi. Denge reel faizin nereye oturacağının zaman içerisinde görüleceğini anlatan Erkan, “Şu noktada faiz rakamları ortaya atmak doğru olmaz. Hep birlikte gözlemleyerek bakmak elzemdir.” dedi. Erkan’ın bir diğer mesajı ise “Dezenflasyon birinci önceliğimizdir. TL’nin dönüşünü sakin, kademeli bir şekilde yapacağız. TL enstüramanlarını tasarruf aracı olarak belirlemek ona sahip çıkmaktır.” oldu. Şimşek’e toplantıda Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın sıkı para politikası vurgusunun sadece faize yönelik mi olduğu, başka adımlar atılıp atılmayacağı sorusu da yöneltildi. Şimşek’in soruya yanıtı, “Çok boyutlu olacak. Cari açığı artıran, enflasyonist baskıyı artıran, tüketim kalemlerinde yeniden dengelenmeye gideceğiz. Onun için bütün enstrümanları kullanacağız.” oldu. Aynı soruya Erkan da, “Parasal sıkılaşma sürecine belirgin iyileşme sağlanana kadar devam edeceğiz” diye ekledi.
‘TEK HANEYİ 3 YIL UNUT’
Vergi uzmanı Ozan Bingöl “Son iki yıldır, yıllık bütçe bile yapamayıp yılın yarısında ek bütçe teklifi sunanlar; OVP’deki üç yıllık öngörülere inanmamızı bekliyorlar! Ne diyelim” dedi. Analist Utku Altunöz “OVP’nin özeti: Tek haneli enflasyonu 3 yıl unut... USD düşüşünü 3 yıl unut...112 milyar dolar dış ticaret açığ... 1.6 Trilyon bütçe açığı... Vergi artışlarına artışa devam.. Daha fazla kemer sıkılacağı için bel çevresi yağlarınıza dikkat derim.”
‘KUR HEDEFİMİZ YOK’
Mehmet Şimşek, toplantıda kendilerinin “hiçbir zaman bir kur hedefi olmadığının” altını çizdi. Buna karşın, dolar bazında kişi başı gelir hedefleri nedeniyle ortaya bir dolar tahmini konulması gerektiğini de belirten Şimşek, “Ama net şekilde söylemek istiyorum. Kurun lineer seyredeceğini varsayıyorsanız yanlış olur. Burada esas itibarıyla biz bir hedefe sahip değiliz. Dolayısıyla kur rejiminde herhangi bir değişiklik yok.” ifadelerini kullandı. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanı İbrahim Şenel de, Türkiye’deki enflasyon seviyesinin gelişmiş ülkelere göre daha yüksek seyrettiğini anımsattığı konuşmasında “Enflasyondaki katılığın bir süre daha devam edebileceğni öngörüyoruz. Bu kapsamda enflasyon seviyesindeki farkların dövize yansıyabileceğini değerlendirdik. Bu anlayışla piyasa rasyonalitesiyle TL’de değer kaybı yaşanması mümkün.” dedi.
