Filistinliye bir abluka da Frankfurt Kitap Fuarı’ndan

SALİHA SULTAN

İşgalci İsrail’in abluka altındaki Gazze’ye saldırıları sürerken edebiyat dünyasındaki lobisinden ilk baskı Filistinli yazar Adania Shibli’ye geldi. Alman edebiyat derneği LitProm’un yazara verdiği ve Frankfurt Kitap Fuarında takdim edilecek Alman Edebiyat Ödülü töreni iptal edildi. The New York Times’ın haberine göre fuarın organizatörü LitProm derneği Shibli’ye ‘Küçük Bir Ayrıntı’ adlı romanı için verilecek ödülün törenini İsrail-Filistin arasında süren çatışma nedeniyle iptal etti. Açıkça işgalci İsrail’den yana tavır alan Frankfurt Kitap Fuarı’nın direktörü Juergen Boos yaptığı açıklamada, organizasyonun ‘Hamas’ın İsrail’e karşı barbarca terörünü’ şiddetle kınadığını belirterek, “Düşüncelerimiz kurbanlar, yakınları ve bu savaş nedeniyle acı çeken tüm insanlarla” ifadesini kullandı.

‘CİNAYET MAKİNESİ’ GERÇEĞİ ALMAN ELEŞTİRMENİ RAHATSIZ ETTİ

Öte yandan, Almanya’da romanla ilgili tartışmaların LitProm jürisinde yer alan gazeteci Ulrich Noller’in edebiyat ödülünün Shibli’nin romanına verilme kararı üzerine istifa etmesiyle başladığı öğrenildi. Sol eğilimli bir Alman gazetesi olan Die Tageszeitung’dan bir edebiyat eleştirmeni de, birçok Alman eleştirmenin romanı övmesine rağmen, kitabı ‘İsrail’i bir cinayet makinesi’ olarak tasvir etmekle suçlayarak bu hafta tartışmayı yeniden alevlendirdi. Ardından, Frankfurt Kitap Fuarı’ndan törenin iptal açıklaması geldi.

SHARJAH KİTAP FUARI’NDAN KARARA TEPKİ

18-22 Ekim’de bu yıl 75’incisi düzenlenecek fuardaki ödül töreninin iptal etmesinin ardından birçok yayıncı kuruluşlar ve yazarlar fuardan çekildiklerini duyurdu. İptal kararına tepki gösterenler arasında yer alan Birleşik Arap Emirlikleri’nin Sharjah Kitap Fuarı da fuardan çekildiğini açıkladı. Sharjah Kitap Fuarı, X platformundaki paylaşımlarında, “ Frankfurt organizatörlerinin son duyurusunu dikkate alarak, bu yıl katılımımızı geri çekme kararı aldık. Kültür ve kitapların insanlar arasındaki diyalogu ve anlayışı teşvik etme rolünü destekliyoruz. Bu rolün şimdi her zamankinden daha önemli olduğuna inanıyoruz” ifadelerini kullandı.

YAZARLAR DA ÇEKİLİYOR

Edebiyat dünyasından da birçok isim fuardan çekilerek, Shibli’ye destek mesajları paylaştı. Cezayirli yazar Said Khatibi de yayınladığı mesajda, “Frankfurt Kitap Fuarı’nın, Gazze’deki trajedi karşısında taraf tutma kararını ve ayrıca Filistinli yazar Adania Shibli’ye yönelik haksızlığı göz önüne alarak, edebiyatın görüşleri bir araya getirmede rol oynamasını umduğumuz bir dönemde almış olduğu karara karşı, bu yıl Frankfurt Kitap Fuarı’ndaki katılımımı iptal etmeye karar verdim” açıklamasında bulundu.

PublisHer platformu ise “Frankfurt Kitap Fuarı organizatörlerinin son duyurusu göz önüne alındığında, bu yılki katılımımızı geri çekmeye karar verdik. Kültür ve kitapların insanlar arasında diyalogu ve anlayışı teşvik etme rolünü destekliyoruz. Bu rolün şimdi her zamankinden daha önemli olduğuna inanıyoruz” değerlendirmesiyle fuardan çekildiğini açıkladı.

TÜRKİYE’NİN KÜLTÜR BAKANLIĞINA FUARDAN ÇEKİLİN ÇAĞRISI

Öte yandan fuarın kararına Türkiye’den de Haydar Ergülen, Ayşe Böhürler, Selahattin Yusuf, Zeki Bulduk gibi birçok yazar da tepki gösterdi. Sosyal medyaya yansıyan tepkilerde fuarda ulusal stant kuran Kültür Bakanlığı’na seslenen kullanıcılar, İsrail’e açıkça destek veren fuardan çekilme kararı alması çağrısında bulundu.

İSRAİLLİLER ÖZEL ETKİNLİKTE AĞIRLANACAK

Frankfurt Kitap Fuarı ayrıca İsrail’e desteğini duyurmak için bir dizi program hazırladı. Almanya’daki Yahudi cemaatinin temsilcileri Meron Mendel, Tel Aviv ve Berlin’de yaşayan yazar Lizzie Doron ile birlikte Frankfurt Pavyonu’nda İsrail için Endişe Dışı etkinliği düzenlenecek. ‘İsraillilerin sesini duyurma’ kararı alan Frankfurt Kitap Fuarı’nda Tel Aviv ve Berlin’de yaşayan İsrailli yazar ve barış aktivisti Doron ise özel etkinlikte ağırlanacak. Doron, 21 Ekim’deki edebiyat galasında İsrail’deki güncel olaylar hakkında konuşacak. Doron, eserlerinde İsrailliler ve Filistinliler arasında barışçıl bir anlayış gerektiğini savunan, bu nedenle giderek İsrail’de popülerliğini yitiren bir yazar olarak biliniyor.

Eskiden kitaplarındaki odak noktası Holokost travması ile nasıl başa çıkıldığı olan Doron, 2017’deki ‘Sweet Occupation’ (Tatlı İşgal) romanının temeli olarak İsrail’den neden nefret ettiklerini anlamak için eski Filistinli teröristlerle röportaj yapmıştı. Geçen hafta Deutsche Welle’ye bu konuda konuşan Doron Hamas’ı kınayarak, ölen herkes için yas tuttuğunu söylemiş, “Tüm bu felakete rağmen bir iç değerlendirme yapmamız gerekiyor” ifadelerini kullanmıştı.

TOPRAKLARINDAKİ İŞGALCİNİN GERÇEK YÜZÜNÜ YAZDI

1974 doğumlu Filistinli yazar Adania Shibli’nin Türkçeye Mehmet Hakkı Suçin tarafından çevrilen ve Can Yayınları’ndan çıkan ‘Küçük Detay’ adlı romanı 1949’da Filistinli bir kızın İsrail askerleri tarafından tecavüz edilip öldürülmesinin gerçek hikayesini anlatıyor. Shibli’nin 12 yılda yazdığını söylediği, 104 sayfalık romanının Arapçadan tercüme edilen ve ödüle layık görülen Almanca versiyonu ise 2022’de yayınlandı. Romanın İngilizce çevirisi de 2020’de Ulusal Kitap Ödülü’ne ve 2021’de Uluslararası Booker Ödülü’ne aday gösterildi.

Shibli hem Berlin’de hem de Kudüs’te yaşıyor. Şu anda Zürih Literaturhaus’ta misafir yazar olarak görev yapan Shibli, 2021’de İsviçre’nin Bern Üniversitesi’nde Friedrich Dürrenmatt Dünya Edebiyatı Konuk Profesörlüğüne atandı. Shibli’ye verilen Alman Edebiyat Ödülü’nün gerekçesi ise şöyle açıklamıştı: “Filistinli yazar Adania Shibli, kitabında sınırların gücünü ve şiddetli çatışmaların insanlar üzerindeki etkilerini anlatan, biçimsel ve gramer olarak katı bir sanat eseri yaratmıştır. Büyük bir farkındalıkla, bakışını küçük detaylara, yüzeyin arkasında yatan eski yaraları ve izleri görmemize olanak tanıyan basit şeylere yönlendirir.”