Artan maliyetler karşısında Türkiye’de yaşanan konut krizindeki tablo verilere de yansıdı. Bir tarafta vatandaş yeni bir ev sahibi olmak için deyim yerindeyse çırpınırken, diğer tarafta artan maliyetler her geçen gün ev sahibi olmayı daha da uzağa taşıyor. TÜİK verilerine göre, inşaat maliyet endeksi geçen yıla göre yüzde 60 arttı. Buna karşın yapı ruhsatı sayısı da düştü. İlk çeyrekte sadece 130 bin konut için yapı ruhsatı alındı. Uzmanlar bunun fiyatlara yansıyacağını yorumladı.
Türkiye yüksek enflasyon ve kur kriziyle mücadele ederken artan maliyetler de hem üreticiyi hem de tüketiciyi sıkıştırıyor. Özellikle konut üretiminde de bu maliyetler yükselişi olumsuz etkilerken, ne üreten satabiliyor ne de ev sahibi olmak isteyen yeni bir dört duvara kavuşabiliyor. Bu maliyet artışı verilerde de dikkat çekiyor. Verilere göre mart ayında inşaat maliyet endeksi bir önceki aya göre yüzde 2.16, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 60.70 arttı. Tablo böyle olunca konut üretiminde durumun çok parlak olmadığını ortaya çıktı. Raporda ilk çeyrekte sadece 130 bin konut için ruhsat alındığı paylaşılanlar arasında. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, 2023 yılının ilk çeyreğinde yapı ruhsatı verilen yapıların yüzölçümü yüzde 2,1 azaldı. Bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, 2023 yılı I. çeyreğinde belediyeler tarafından yapı ruhsatı verilen yapıların daire sayısı yüzde 0,7 artarken, bina sayısı yüzde 9,2 ve yüzölçümü yüzde 2,1 azaldı. Toplam yüzölçümün yüzde 53’ü konut alanı olarak gerçekleşti.
Belediyeler tarafından 2023 yılı I. çeyreğinde yapı ruhsatı verilen yapıların toplam yüzölçümü 26,7 milyon metrekare iken; bunun 14,2 milyon metrekaresi konut, 7,1 milyon metrekaresi konut dışı ve 5,4 milyon metrekaresi ise ortak kullanım alanı olarak gerçekleşti. En yüksek yüzölçümü payı yüzde 63,3 ile iki ve daha fazla daireli binaların oldu. Belediyeler tarafından 2023 yılı I. çeyreğinde yapı ruhsatı verilen yapıların kullanma amacına göre en yüksek yüzölçümü payına 16,9 milyon metrekare ile iki ve daha fazla daireli ikamet amaçlı binalar sahip oldu. Bunu 2,5 milyon metrekare ile bir daireli binalar izledi. TÜİK verilerine göre, bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, 2023 yılı I. çeyreğinde belediyeler tarafından yapı kullanma izin belgesi verilen yapıların bina sayısı yüzde 10,5, daire sayısı yüzde 19,0 ve yüzölçümü yüzde 17,2 azaldı.
EN YÜKSEK YÜZ ÖLÇÜMÜ 2 DAİRELİ YAPILARDA
Toplam yüzölçümün yüzde 57,0’si konut alanı olarak gerçekleşti. Belediyeler tarafından 2023 yılı I. çeyreğinde yapı kullanma izin belgesi verilen yapıların toplam yüzölçümü 25,2 milyon metrekare iken; bunun 14,4 milyon m²’si konut, 5,2 milyon metrekaresi konut dışı ve 5,7 milyon metrekaresi ise ortak kullanım alanı olarak gerçekleşti. En yüksek yüzölçümü payı yüzde 74,1 ile iki ve daha fazla daireli binaların oldu. Belediyeler tarafından 2023 yılı I. çeyreğinde yapı kullanma izin belgesi verilen yapıların kullanma amacına göre en yüksek yüzölçümü payına 18,7 milyon metrekare ile iki ve daha fazla daireli ikamet amaçlı binalar sahip oldu. Bunu 1,6 milyon metrekare ile sanayi binaları ve depolar izledi.
ARTIŞ SERİSİ 25’İNCİ AYA ULAŞTI
TÜİK verilerine göre mart ayında inşaat maliyet endeksi bir önceki aya göre yüzde 2.16, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 60.70 arttı. Aylık bazda artış serisi 25’inci aya ulaşırken, yıllık artışta son 16 ayın en düşük seviyesi görüldü. Martta bir önceki aya göre malzeme endeksi yüzde 2.31, işçilik endeksi yüzde 1.76 arttı. Ayrıca bir önceki yılın aynı ayına göre malzeme endeksinde yüzde 48.21, işçilik endeksinde ise yüzde 105.09 yükselme oldu. Maliyet, malzeme ve işçilik başlıklarında en yüksek yıllık artışın işçilikte yaşanması da dikkat çekti. Bina inşaatı maliyet endeksi, bir önceki aya göre yüzde 2.04, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 62.94 artarken, bina dışı yapılar için Inşaat Maliyet Endeksi, bir önceki aya göre yüzde 2.54, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 53.57 yükseliş gösterdi. İnşaat sektörü temsilcilerine göre artan maliyet ve arz sorunu nedeniyle konut fiyatlarındaki artış devam edecek. Ancak uygulanacak politikalara bağlı olarak artış hızında düşüşün mümkün olduğu belirtiliyor.
KONUT SATIŞINDA DA İŞTAH YOK
Türkiye genelinde nisan 85 bin 652 konut satıldı. Konut satışları geçen yılın aynı ayına göre yüzde 35.6 düştü. Satışlar mart ayına göre ise yüzde 18.8 geriledi. Konut satışları Ocak-Nisan döneminde 2022’nin aynı dönemine göre yüzde 18,6 azalışla 368 bin 867’ye düştü. Türkiye genelinde ilk el konut satış sayısı, nisan ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 26 azalarak 26 bin 952 oldu. Toplam konut satışları içinde ilk el konut satışının payı yüzde 31.5 olarak kayıtlara geçti. İlk el konut satışları Ocak-Nisan döneminde ise bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 15.3 azalışla 110 bin 859 olarak gerçekleşti. İkinci el konut satışları ise nisan ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 39.3 azalış göstererek 58 bin 700’e düştü. İkinci el konut satışları Ocak-Nisan döneminde ise bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 19.9 düşerek 258 bin 8 oldu. Yabancılara yapılan konut satışları nisan ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 60.3 azalarak 2 bin 557’e çekildi. Nisan ayında toplam konut satışları içinde yabancılara yapılan konut satışının payı yüzde 3 oldu.
1 MİLYON DEPREMZEDE KONUT BEKLİYOR
Yaşanan deprem felaketi sonrasında Türkiye’nin konut ihtiyacı da arttı. Hala tam resmi olmayan verilere göre, 11 ili kapsayan bölgede neredeyse 1 milyon konut ihtiyacı oluştu. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, depremzedelere yapılacak konutlar için “Devlet, deprem konutlarını vatandaşlarına hibe seviyesinde bir usulle teslim edecek” dedi. Konut maliyetleri net olarak açıklanmadı ancak Toplu Konut İdaresi’nin şartları faizsiz olarak ilk 2 yılı ödemesiz toplam 20 yıl vadeli borçlandırma olarak açıklandı. İnşaat sektörü temsilcileri konut maliyetini 1 milyon 600 bin TL olarak açıklıyor. Devletin bu tutarın 600 bin TL’sini karşılayıp 1 milyon TL borçlandırması bekleniyor.
KENTSEL DÖNÜŞÜM SORUNU BÜYÜYOR
Yaşanan felaket Türkiye’nin gerçeğini ortaya koyarken, kentsel dönüşüm sorunu da büyümeye başladı. Bir tarafta 1 milyon konut için depremzedeler beklerken, diğer tarafta büyük İstanbul depremi için acil dönüşümün gerçekleşmesi gerekiyor. Fakat bina maliklerinin anlaşamamasıyla birlikte yaşanan maliyet sorunu çürük yapıların yıkımını sürekli erteliyor. Kat malikleri bu rakamların altında kalırken, kiraya bile çıkmaya korkuyor. Sektör temsilcileri bu sorunu bir an önce çözüme kavuşturulması gerektiğini söylüyor.
MALİYETLERDEKİ İVME İHRACATI BİLE ETKİLEDİ
Çimento, Cam, Seramik ve Toprak Ürünleri İhracatçıları Birliği (ÇCSİB) Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Abdulhamit Akçay, geçen ay yaptığı açıklamada maliyetlere değinmişti. Akçay, 2022 yılında 1,6 milyar dolarlık ihracatla Türk çimento sektörünün bir önceki yıla göre yüzde 24 oranında artış sağladığını hatırlattı. Akçay “Maliyetlerdeki artışların fiyatlarımıza yansıması nedeniyle değer olarak bu artışı yakalamış olmakla birlikte yine bu maliyet artışı ve dünya genelinde satın alma gücünün düşmesi ile birlikte satış miktarımız ise yüzde 11 azaldı. Geçen yıl özellikle enerji maliyetlerindeki artış nedeniyle başta Kuzey Afrika pazarında olmak üzere Vietnam, Cezayir, Mısır, Pakistan ve BAE’ye karşı rekabetçilik gücümüzü bir miktar kaybettik. Enerji yoğun bir sektör olduğumuz için özellikle enerjisini kendi üreten veya düşük maliyetle karşılayan ülkelerin uyguladıkları düşük fiyat politikalarıyla rekabet etmemiz kolay değil. Ancak bu yıl enerji başta olmak üzere üretim maliyetlerinin düşmeye başlaması, bize bu pazarları yeniden domine etme imkanı verecek” dedi.
