Rusların ağzından ‘çöküş’ün hikayesi

22/10/2016 04:43

2015 Nobel Edebiyat Edebiyat Ödülü sahibi yazar Svetlana Aleksiyeviç’in yazdığı ‘İkinci El Zaman’, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin neden çöktüğünü ve ortaya çıkan Rusya’nın kapitalizmle nasıl bir sürece girdiğini resmediyor. 1991-2012 yılları arasında yapılan röportajlardan oluşan kitapta Rus vatandaşlar yaşadıkları sıkıntıları anlatıyor, gelinen nokta tasvir ediliyor.

ERKUT TEZERDİ

Rusya İmparatorluğu, Vladimir Lenin’in önderlik yaptığı Bolşeviklerce 1917 yılında yaşanan Ekim Devrimi ile yıkıldı. 1922’ye gelindiğinde yeni bir düzen hakim oldu. Bu düzenin adı tarihe Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) olarak geçti. Tarihe diyorum çünkü SSCB de 1991’de çöktü. Yerine günümüzün Rusya’sı şekillendi. Durum en basit anlatımıyla böyle. İşin zorlayıcı kısmı ise Rus halkının köklü-sert değişim nedeniyle yaşadığı sıkıntılar; toplumsal, siyasal ve ekonomik açıdan başkalaşımı. Ve belki de bir o kadar yitip giden umutlar. Nobel Edebiyat Edebiyat ödüllü Belaruslu gazeteci-yazar Svetlana Aleksiyeviç’in yazdığı ‘İkinci El Zaman’ bu değişim-dönüşümü 1991-2012 yılları arasında yaptığı röportajlarla ortaya seriyor.

‘OLİGARK’LAR NASIL OLUŞTU?

İki bölümden oluşan kitabın ilk kısmı ‘Apokalipsisle Teselli’de 1991-2001 yılları, ikinci kısım ‘Boşluğun Cazibesi’nde 2002-2012 arası değerlendiriliyor. Genel olarak evlerin mutfağında yenilen yemekler eşliğinde yapılan röportajlarda soru yöneltilenler başlıyor yaşadıklarını anlatmaya. ‘İkinci El Zaman’, bir çöküşün, sonrasında da ‘ortaya çıkan’ın hikayesi.

Kitapta Ruslar anlatmaya başlayınca şu değişim sürecini çok net anlıyoruz: 1990’da açıklanan ‘Ulusal Ekonominin Stabilizasyonu ve Piyasa Ekonomisine Geçiş Programı’ sonrası ekonomi değişimin başını çekiyor. Aslında ekonominin dahil olduğu altyapı, hukuk ile eğitim gibi üstyapı organlarıyla karşılıklı bir etkileşim içindeyken, bağlar kopuyor. Şimdi ilginç bir şekilde daha çok üstyapı, altyapıya yön veriyor. Bu süreçte ise Hitler’in meşhur silahı ‘propaganda’nın kullanılmasıyla da “Tarih tekerrüden ibarettir” sözü doğrulanıyor. Bunun nedeni çaresizlikten devreye giren yepyeni bir siyasi yöneliş. Bir başka deyişle de serbest piyasaya geçişle beraber, ekonominin güçlendirilmesi ve gelir dağılımındaki eşitsizliğin giderilmesi amacıyla doğalgaz ve petrol gibi kaynakların ihracatı sonrası kazara söz sahibi zengin kitlenin (oligark) oluşması. Buraya dikkat: Rusya’da uzunca bir dönem son sözü onlar söylerdi. Propoganda ise umutları yayardı, hayalleri yüceltirdi. Ancak 17 Ağustos 1998’de Rusya’nın tüm dünyaya ‘dış borçlarını ödeyemeyeceğini’ (Moratoryum) açıklamasıyla kontrol devletin eline geçti. Artık realist olmak gerekliydi. Bu da 2000’lere geldiğinde Putin’in doğuşu, otokratik düzenin varoluşu demek. Svetlana Aleksiyeviç kitapta örneklerle bu varoluşu masaya yatırıyor.

GORBAÇOV GELİNCE LENİN’DEN BAHSEDİLDİ

Parti bölge komitesi üçüncü sekreteri, 49 yaşındaki Elena Yuryevna, Rusya’nın tarihsel değişimini şöyle anlatıyor: “(...) Belki elli, yüz yıl sonra bizim şu sosyalizm denen yaşamımız hakkında yazacaklar. Gözyaşı ve lanet olmadan. Eski Troya gibi övmeye başlayacak. Yakın zamana kadar sosyalizm hakkında iyi bir şey söylemek imkansızdı. Batı’da SSCB, çöktükten sonra Marksist fikirlerin sona ermediğini, onları geliştirmek gerektiğini anladılar. Onlara tapmayı değil. Marx orada bizdeki gibi bir put olmamıştı. Aziz olmamıştı. Biz önce onu tanrılaştırdık, sonra aforoz ettik... Gorbaçov geldi... Lenin ilkelerinin geri dönmesinden bahsedilmeye başlandı. Genel bir canlanma. Heyecan. Halk uzun zamandır bir değişim bekliyordu. Zamanında Andropov’a da inanmıştık. Evet KGB’liydi, ne yapalım? (...)”

İKİNCİ EL ZAMANI

Svetlana Aleksiyeviç

Kafka Yayınevi

528 sayfa

Fiyatı: 29 TL

16-10/22/22kr02-ikinci-el-zaman.jpg

‘PUTİN’E LİBERAL DEMEK AYIP SAYILIYOR’

‘Sokak Gürültüsünden Ve Mutfak Sohbetlerinden - Geçmiş Hakkında’ bölümünde şu sözlere yer veriliyor: “(...) Putin’li 2000’ler... Nasıldır bu 2000’ler peki? Kasvetli... Gri... Maço... Cazibeli... Egemenler... Ortodoks... Rusya her zaman imparatorluktu, hala öyle ve gelecekte de öyle olacak. Bizim kendi yolumuz var. Ansiklopediyi açın: Petrol rezervinde dünyada yedinciyiz, gaz rezervinde ise Avrupa’da birinciyiz. Demir cevheri, uranyum hammaddesi, bakır, elmas, altın, gümüş, platinde de öyle... Mendeleyev’in bütün elementler tablosuna sahibiz... Her koşulda emperyalistim ben. Putin benim başkanım! Kendine liberal demek ayıp sayılıyor artık. Tıpkı eskiden komünist demek nasıl olduysa (...)”

HAFTANIN KİTABI

Siyah Bayraklar IŞİD’ in Doğuşu ve Yükselişi / Joby Warrick / A7 Kitap / 400 sayfa / 22 TL

16-10/22/22kr02-isid-nasil-dogdu.jpg

IŞİD nasıl doğdu ve yükseldi?

Pulitzer ödüllü gazeteci Joby Warrick, IŞİD’in doğuşunu sıra dışı bir çalışmayla anlatıyor. Önce kendilerini Irak El Kaide’si, sonra Irak İslam Devleti ve en son Irak Şam İslam Devleti yani ‘IŞİD’ olarak adlandıran Zerkavi ve takipçileri, Irak-Suriye sınırındaki kontrolsüz ve istikrarsız alanlarda kendilerine sığınacak yer aradı ve buldu... Suriye iç savaşı 2011 yılında patlak verdiğinde ise ABD buna seyirci kaldı. Kitlesel ölümler peş peşe yaşanırken sessizliğini korudu. IŞİD, acaba lojistik ve mali açıdan ABD’den nasıl bir destek görüyor? ABD Başkanları Bush ve Obama’nın stratejik hataları Suriye, Irak, Türkiye üçgeninde IŞİD bayraklarının yükselmesine nasıl katkı sağladı? ‘Siyah Bayraklar’ bu soruları yanıtlıyor. IŞİD’in fikir babalarından Ebu Musab el-Zerkavi’nin bu zamana kadar yazılmış en iyi portresini ortaya koyuyor. IŞİD’nin kökleriyle ve örgütün kurucusuyla ilgilenen okuyucular için ‘Siyah Bayrak’ sıra dışı bir kaynak. ABD’nin HBO kanalında yayınlanacak ‘Black Flags’ isimli mini dizinin de esin kaynağı. Dizinin yapımcılar arasında yer alan Gregg Hurwitz aynı zamanda senaryoyu da yazan isim. ‘Siyah Bayraklar’ kitabındaki olaylardan ve anlatılan hikayelerden uyarlanan dizi, IŞİD’in doğuşu ve yükselişini anlatacak.

RAFLARDAKİ EN YENİLER

Harry Potter’ın ön satışı başladı

Harry Potter ve Lanetli Çocuk
J. K. Rowling, John Tiffany, Jack Thorne / Yapı Kredi Yayınları

360 sayfa / 22 TL

16-10/22/22kr2harry.jpg

Harry’nin en küçük oğlu Albus istemediği bir aile mirasının yükünü omuzlarında taşımakta zorlanır. Geçmişle gelecek uğursuzca iç içe geçerken hem baba hem oğul tedirgin edici bir gerçeği, bazen karanlığın beklenmedik yerlerden geldiğini öğrenir. ‘Harry Potter ve Lanetli Çocuk’, J.K. Rowling, John Tiffany ve Jack Thorne’a ait yeni bir özgün hikâyeden yola çıkarak Jack Thorne’un yazdığı yeni bir oyun. Bu, aynı zamanda tescilli olarak sahneye koyulan ilk Harry Potter öyküsü. Kitap Türkiye’de kasım başında satışa sunulacak.

Doğu geleneği Batı’da uygulanmaz

Oyuncunun Oyunları

Yoshi Oida

Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi

118 sayfa / 16 TL

16-10/22/22kr02-dogu-gelenegi.jpg

Doğu’da öğretmenler asla ders vermez. En azından bizim anladığımız anlamda. Gerçek bir öğretmen asla açıklama yapmaz ya da reçeteler sunmaz. Doğulu öğretmen sonsuz sabır ve sarsılmaz azimle neler başarılabileceğinin yaşayan örneğidir. Doğu geleneğindeki hiçbir şey Batı’ya doğrudan uygulanamaz. Yoshi Oida’nın Avrupa’ya gelmesinin başlıca nedeni budur. Hakkında pek bir şey bilmediği bu yarıkürede ne gibi derslerle karşılaşacaktır? Yaşadığı zorlukları açıklıyor, kendisine yıllarca yol gösteren örnekleri canlı çağrışımlarla aktarıyor.

YAYINEVİ MUTFAĞINDAN

16-10/22/22kr02-orhan-pamuk-oldur.jpg

Orhan Pamuk’un paltosu çalındı

Altın Bilek Yayınları’nda bir roman, iki de tarihi biyografik çalışma var. Kıvanç Nalça’nın yazdığı ‘Orhan Pamuk’u Öldürmek’te, İstanbul’da, soğuk bir gecede, katıldığı bir davette Nobel Edebiyat Ödülü sahibi yazar Orhan Pamuk’un paltosu çalınıyor. Pamuk’un hem komşusu hem de içsel bir rakibi olan Burhan, paltoyu çaldıktan sonra cebinden çıkan notlar üzerinden bir hesaplaşmaya girişiyor.

Jacob Abbott, ‘Jül Sezar’ ile ‘Cengiz Han’ adlı eserlerinde, birisi Roma’ya diğeri Moğollara hükmeden her iki komutanın yaşamını tarihi kayıtlarla anlatıyor. Cengiz Han, Moğol İmparatorluğu’nu kuruyor. Jül Sezar ise Roma Cumhuriyeti’nin imparatorluğa dönüşmesinde en kritik rolü oynuyor.