Yanan yakar Ayfer Tunç, yanan yakar!
Yanan, yakıyor!..Çünkü ateşi kelimelere geçiyor. Kelimelerden de okurların ruhuna. Kelimeler yakar mı? Yakar ya! Hem de ne yakar! Ama od’unu...
Eski bir İstanbul’da kabadayılar
Bu hafta biz yine eski İstanbul’da dolaşmaya devam edelim.Mafya, sadece bu çağa özgü bir şey mi sanıyorsunuz? Eskiden beri vardı. Adı mafya...
Borges’in masalsı, hikemi dünyası
Kimdir Borges? Bence Arjantinli bir İstanbul Efendisi, amâ bir hafız-ı kütüp, el yazmaları arasında gizemli, mistik yolculuklara çıkan bir hulyaperest…...
Kantolara ve Kantocu Peruz’a dair
Bende eski İstanbul’a merak, Ercümend Ekrem Talu’ya dair yaptığım araştırmalar sırasında başladı. Sonra Ahmet Rasim, Reşat Ekrem Koçu,...
Gogol mu, Poprişçev mi, komedi mi, trajedi mi?..
Nedir delilik, tam olarak tanımlayamam. Ama sanırım aklın, bedenin hayatını sağlıklı olarak sürdürmek için verdiği kararların ve bu kararlar...
Hüseyin Cöntürk’ün eleştiri ufkunda
Babası kahveciymiş Hüseyin Cöntürk’ün. Dostu Halûk Aker’in söyleşisinden öğrendim (Eleştirmenin Arzusu, Hüseyin Cöntürk’ten Halûk...
Layhâr Sultan’a Nailî’ye ve Kavafis’e dair
Naili’nin Divan’ını (Nailî Divanı, haz. Haluk İpekten, Akçağ Yay.1990) okuyordum. “Gideriz” redifli bir gazeli vardır hani “Hevâ-yı...
O bitmeyen hikâye…
Mevlânâ Celaleddin-i Rumi, bir rubaisinde;“Canında bir başka can var, ara o canıDağ gibi olan vücudunda bir inci var, ara o madeniHak yolunun...
Rasim Özdenören’e rahmetle…
Ölüm o kadar çok yağıyor ki son zamanlarda…Asım Gültekin, Nuri Pakdil, Ahmet Kekeç, Sezai Karakoç, Bülent Parlak, Mevlana İdris Zengin ve...
Metafizik iktidardan toplumsal iktidara
Byung-Chull Han, “İktidar Nedir?” (Çev. Mustafa Özdemir, İnsan Yay., 2020) adlı kitabında iktidarın tesisinde iki önemli figür olduğunu belirtir....
Kurban, iman, aşk ve teslimiyet
Çağımızda kurban da çoğu dinî ibadet gibi şeklî bir ritüele indirgenmiş durumda. Byung-Chul Han çeşitli kitaplarında bundan, ibadetlerin...
Bura, ora, ben başkası ve sanat
Sanat nedir?Bu soruya birçok cevap verilebilir elbet. Ama ben daha derinlerde, sanatın metafizikle olan irtibatında arayacağım bu sorunun cevabını.İnsan,...
Hız, yol mesafe, hac ve Byung-Chul Han
Klasik tasavvufi eserlerin çoğunda bir yol kurgusu vardır. Örneğin “Mantıku’t-Tayr” yeryüzündeki kuşların (insanın) padişahlarını (Tanrı)...
Görünen, gösterilen, fotoğraf ve hakikat
Hayal kırıklığı, bize anlatılan ya da tahayyül ettirilen (gösterilen) dünya ile ‘gördüğümüz’ dünya arasında benzerlik olmadığını...
Aklın denetleyemediği gizli yol!..
Akıl, her şeyi somut olarak idrak etmeyi, ölçmeyi, biçmeyi, programlamayı ve en önemlisi denetlemeyi ister. Yevgeni Zamyatin “Biz”de, Max Frisch...
Necip Fazıl’ın şiirinde ideolojinin göremediği ‘ben’
Geçen hafta, Necip Fazıl’ın şiirlerini besleyen asıl gıdanın ‘dava’ olmadığını ileri sürmüştüm. Daha ileri gideceğim; şiirinin köklerinde...
Necip Fazıl’ın şiiri bir dava şiiri mi?
25 Mayıs, Necip Fazıl’ın ölüm yıldönümüydü. Evvelâ Allah’tan rahmet diliyorum.Kısakürek gibi ideolojik kimlik taşıyan bir şairi tahlil...
Kim aptal, kim akıllı?..
Robert Musil’in “Aptallık Üzerine”sini (Çev. Ersan Üldes, Amy Spangler, Sel, 2018) okudum bu hafta. Aptallık üzerine yazacağım ama, nedir...
Avrupa ve mülteci sorunu
Uluslar, kendileri için tehlike oluşturabileceklerini düşündükleri ‘yabancı’lardan genellikle korkar ve bir ‘korunma’ psikolojisi içine...
İş-ahlâk, insan-eşya, Tanpınar, Bauman…
Zygmunt Bauman, “Parçalanmış Hayat” (Çev. İsmail Türkmen, Ayrıntı, 2018) adlı kitabında “İş yapmanın modern yolu, duyguların ve inançların...
Don Sandalio’nun bayramı kutlu olsun…
Sezai Karakoç’un “Hızır’la Kırk Saat”inde Hızır âdeta dünya üzerinden uçarken şöyle der:“Beni afyonunuz bağlasaydı daUyusaydımBu...
Zamyatin’in “Biz”i, Homo Faber’in çıkmazı
Geçen hafta Memduh Şevket Esendal’ın ‘amudi medeniyet’e yönelik eleştirilerinden bahsetmiş, onun ‘toprak medeniyeti’ni savunduğunu belirtmiştik....
Esendal, amudî medeniyet, ufkî medeniyet
Tanpınar, gerek günlüklerinde, gerekse mektuplarında Türkiye’nin ilerlemesi için mutlaka sanayileşmesi gerektiğini ileri sürer. Meselâ der...
‘Meleklerin İsyanı’ ve insandaki iktidar hırsı
Batı edebiyatında din ve mitoloji, önemli bir yer tutar. Meselâ Goethe’nin “Faust”unu dinî ve mitolojik bilgiye vakıf değilseniz anlamanız...
Aksine küçük ve mesut bir dünyanın şairi: Ziya Osman Saba
Madam Bovary’nin taşra sıkıntısı, Baudelaire’in Paris sıkıntısı, Sartre’ın ‘bulantı’sı, Camus’deki ‘düşüş’, Beckett’in...
Dostoyevski’den Putin’e Rusya’nın millî rüyası…
Dostoyevski, dünya edebiyatının iyi yazarlarından biri. Ama günlüklerinde Türklere karşı yazdıklarını okuyunca şaşırıyor insan. Romanlarında...
Tanpınar ve Samet Ağaoğlu’na göre Peyami Safa
Peyami Safa, Cumhuriyet döneminin önemli yazar ve fikir adamlarından biri. Renkli bir şahsiyet. Cins kafa bence. Çoğu cins kafada görüldüğü...
Tanpınar yaralı bilinç...
Geçen hafta Tanpınar’ın Avrupa tutkusundan bahsetmiştim. Bu, tabiî bir arzuydu; elbette Tanpınar gibi bir aydın, kitaplarda okuduğu o zengin...
Günlüklerdeki Tanpınar
Dönüp dönüp durdum Tanpınar’ın günlükleri üzerinde bir hafta boyu. Sonunda ne buldum? Net bir kişilik, aydınlık bir yüz, disiplinli bir...
İkinci Yeni ve atonal müzik
"Türk Edebiyatı” dergisine yazacağım bir makale için “Pazar Postası”nı yeniden tarıyordum. Edebiyatla ilgilenenler bilir, “Pazar Postası”...
Melâli bir şair İhsan Deniz
İhsan Deniz, Mehmet Solak’la yaptığı söyleşide; “Her şeyin yolunda gittiği bir dünyada şairin eli, şiir yazmaya çok nadir giderdi…”...
Cemil Meriç’te kadın problemi
Cemil Meriç, asabi bir yazar. Asabi, pervasız, çoğu kez saldırgan ve huzursuz… Farkında çırpınışlarının. Sık sık boğuluyorum der, uçurumun...
Cemil Meriç’in öfkesi ve bedbaht bir çocuk
İnsan, dünyayı önce organlarıyla idrak ediyor. Bu aşamaya ‘nesnel idrak’ ya da idrakin sıfır noktası diyebiliriz. Ama ikinci aşamada her...
Necip Fazıl ve babası
Kişiliğin çekirdeği çocukluktadır bence. Sezai Karakoç “Köpük” adlı şiirinde der ya; “Bir insanı al onu çöz çöz çocuk olsun.”...
‘Aylak Adam’da eksik olan
Her edebî eser, bir zamanın, çevrenin; dolayısıyla bir kültürün ürünüdür. Metin, doğduğu kültürün izlerini yansıtır. Meselâ Tanpınar’ın...
Türk’ün mektebi türkü
Hep şöyle düşündüm: Modern şiir, tabiattan kopmuş, teknolojinin, kentin ve birbirine yabancı kalabalıkların ortasında kalmış insanın şarkısı,...
Balzac’ın asıl gücü
Bazı romanlar vardır, entrikayla, şaşırtıcı, beklenmedik olaylarla çekerler okurları. Roman değil ama meselâ Ömer Seyfettin’in öyküleri...
Tarık Buğra’nın ‘Firavun İmanı’nda gördüğü tarih
Kurt Kanunu” ile “Firavun İmanı”nı (Kervan Yay., İst. 1976) peş peşe okudum. Önce şunu söylemeliyim: Tarihî bir olayı anlatmada roman...
Bulgakov’un insana dönüşen köpeği
Sanat, esas itibarıyla zihinde zaman, mekân, eşya ve insanın iç içe girdiği bir dünya kurgulamaktır. Zordur bu! Çünkü böylece insan, evren...
Kemal Tahir’in tarihe bakışı ve “Kurt Kanunu”
Devletler, dünyanın en güçlü toplumsal organizasyonlarıdır. Sahip oldukları organlar itibarıyla büyük bir organize güç!.. Tarih ise devlet...
İdeolojik eleştirinin Karakoç’un şiirinde gördüğü ve göremediği
Kanaatimce şairleri ‘ben’ ve ‘biz’ şairleri olmak üzere ikiye ayırabiliriz! Meselâ Ahmet Haşim, bir ‘ben’ şairidir. Çünkü kâinata...
Susmanın ve öfkenin estetiği: Ömer Erdem’in şiiri
İnsan, daha çok sustuklarındadır bence! Sükûtun derinliklerindedir asıl söylemek istediklerimiz; arzularımız, umutlarımız, öfkelerimiz, aşklarımız…...
Haşim’in hayal havuzuna yansıyan dünya
Şairler genelde dünyayı olduğu gibi değil de kendi ruhlarındaki gibi görürler. Aslında eşya iki türlü görünür; ya kendisi olarak ya da başkasının...
Sezai Karakoç’un şiirini tahrik eden cevher
Sanki her şairin ruhunda doğuştan bir cevher, bir ana eğilim var, doğduktan sonra içindeki bu nüveyi besleyip büyütüyor ve bir gün bu tele basıldığında...
’Bir Tereddüdün…’ yazarı Peyami Safa
Peyami Safa’nın “Bir Tereddüdün Romanı”nda (Ötüken Neşriyat, 1980) romanın başkahramanı “yazar”a Vildan;“- Evet, kendimde en iğrenç...
Peyami Safa’yı özgün kılan ne?
Kanaatimce Peyami Safa, Türk edebiyatında mutlakçı bilim anlayışını, ruh-beden çatışmasını deşeleyen, bu bağlamda psikoloji ve felsefeyle...
Ulus-devlet, entelektüeller ve kültür
Özellikle bizim gibi çok dinli, çok dilli ve çok uluslu ‘imparatorluk’ların ulus-devlete geçişi sancılı olmuştur. Çünkü kültürün; tarihin,...
Necip Fazıl şiirinin asıl kaynağı ve gücü
Aslında sorum şu: Necip Fazıl’ın şiiri bir ‘dava’ şiiri mi? Ya da şöyle sorayım; onun şiirinin asıl vasfı ‘dava’ mı? Meselâ “Sakarya...
